Sason Beyliği ve Şerefname

Arap-İslam istilası sırasında (649), Muş ve Sason kralının “Senasır adında bir kafir” olduğunu söyleyen Şeref Han, Muş adının da Senasır’ın oğlunun adından geldiğini yazar.

Şerefname’de adları verilen Sason beyleri çok daha geç dönemde yöneten şu isimlerdir:

Mir Ebu Bekir (en ünlüsü),

Hıdır,

Ali (Hıdır’ın kardeşi. Ali, Şah İsmail’e gidip kendisiyle dostluk kuranlardan biridir. Şah İsmail’in Tebriz’deki sarayında iken ölmüştür. Şah’a giden “Kürt beyleri” tutuklanırken, ona özel ve sıcak bir ilgi gösterilmiştir), Hıdır, Muhammed (Birini Sason aşiretleri, diğerini Şah İsmail atadı. Ama ikisi arasında iç-savaş patlak verdi. Daha sonraları Sason yönetimi 1516’daki Mısır seferi sırasında Yavuz’a sığınan Muhammed’e verildi),

Muhammed (1516/7-1532/3),

Süleyman,

Bahaddin,

Saruhan, Muhammed,

Süleyman (1521-?),

Bahaddin (Bunun döneminde Sason Eyaleti ve beyliğine Hazzo dendi), Saruhan (1579’da Gürcistana bağlı Çıldır’da Osmanlılar safında Kızılbaşlar’la çarpışırken öldü),

Muhammed (1579-1596),

Ahmet (1596-1597).

Harita Mehrdad Izady’nin “Kürtler” adlı eserinden alınmıştır.

Son zamanlarda “Hazzo Hükümdarları” diye tanınan Sason hükümdarları hakkındadır.

Tarihin inceliklerine vakıf olan ve edebiyat sanatı ile konuşma üsluplarını bilenler rivayet ederler ki; Sason hükümdarlarının soyu Kisra (Sasani) hükümdarlarına ulaşır. Bu konudaki doğru rivayet şudur ki, onlar Bedlis hükümdarlarının amca oğullarıdır. Aslında bunlar, İzzeddin ve Diyaddin adında iki kardeşti. Ermenistan bölgesinin merkezi Ahlat’tan Bedlis şehrine geldiler ve Sason şehrini Tavit adındaki bir Gürcü adamdan aldılar; buranın yönetimini İzzeddin eline aldı. Özetin detayı Bedlis Hükümdarları konusunda anlatılacaktı

Kürdler “İzzeddin” sözcüğünü kendi özel lehçeleriyle “Azzin” şeklinde telaffuz ettikleri için, bu yörenin hükümdarları “Azzani” lakabıyla ün yaptılar. Sason kalesinin istilası sırasında, Rojkan aşiretinden birçok kimseler o tarafa yerleştiler: buranın eski kavmi dört kabileden ibarettir: Şeroyi, Babusi, Susani v

Tımoki. Bu hükümdarlar Erzen nahiyesini de miras kalmış mülklerine katmaya muvaffak oldukları için, Hasankeyf aşiretlerinden olup oralarda oturan Haldi, Dermıxari(Dirmığari) ve Azizan gibi birkaç kabileyi de ilhak etmeye muvaffak oldular.

Sason hükümdarları, Kürdistan hükümdarları arasında cesaretleri, cömertlikleri, kahramanlıkları ve alicenaplıklarıyla ün yapmışlardır. Onlar savaş ve döğüş meydanlarında, tehlikelere ve çarpışmalara atılmakta daima emsallerinden üstün olmuşlardır. Ayrıca ulu krallarla ve büyüksultanlarla da geçinme ve siyaset yollarını izlemişlerdir. Bundan ötürüdür ki, peşpeşe Kürdistan’ı egemenlikleri altına alan Akkoyunlu, Kızılbaş(Safeviler) ve Osmanlı gibi devletlerin saldırıları sırasında, onlar bu akılı siyasetlerine ve makul geçinme ağacının dallarına bağlı kalarak, ülkelerini vilayetlerine yapılacak saldırıdan kurtarmasını bilmişlerdir; hatta bu devletlerin güvenini ve sevgisini bile kazanmışlardır.

Bu hükümdarlardan halk arasında meşhur olan ve ünü yayılan hükümdar, Mir Ebu Bekir’di. Kendisi iki uyanık çocuk bıraktı: Hıdır Bey ve Ali Bey.

Hazırlayan: Behcet Çiftçi