Fransızca Çizgi Anlatımda Bitlis ve Kürdler

21 Ocak 2022
5

Bitlis’in tarihteki konumu ve önemi üzerine yüzlerce makale, anlatım ve arşive denk gelmişimdir. Hepsinde de özellikle iki önemli siyaset adamının isimleri ön plana çıkmakta. Diplomat Mevlana İdrîsî Bedlîsî (ö. 1520) ve Rojkan Kürd Hükümeti hanı Şerefxanê Bedlîsî (ö. 1603). Bu her iki üstün yeteneğe sahip, birikimli, cesur ve dönemlerinde çok büyük ağırlıkları olan Bitlisli Kürdler, Osmanlı – Kürd – Safavi tarihi aktarımında isimleri sürekli zikr edilen çok önemli şahsiyetlerdir. Aslında sadece Bitlis ile ilgili anlatımlarda değil, genel anlamda Kürdlerin tarihi ile ilgili tüm anlatımlarda bu iki Bitlislinin adları istisnasız geçmektedir. En başta da Şerefxanê Bedlîsî’nin yazdığı ’Kürdlerin Tarihi – Şerefname’ gelmekte.

Bitlis ki, kalesi ile Kürd Beylikleri’ne başkentlik yapmış, Şerefname’yi /Rojkîleri bağrından çıkarmış, onlarca büyük alim, tarihçi, şaîr/kahraman yetiştirmiş; ancak gel gör ki torunları şehirlerini büryan kebabı, bal, tütün ve uydurma/olmayan ‘Beş Minare’ ile tanıtıyorlar.

Neyse, ilgilenenler için bu çizgi anlatımı çevirdim derledim ve paylaşıyorum.

Baran Zeydanlıoğlu

Yakın dönemde vuku bulan ve özellikle de Kürdleri konu alan coğrafik ve siyasi hadiseler, dünyadaki basın yayın kuruluşlarının okuyucu ve izleyicilerinin ’Kürdler kimdir, tarihleri nedir?’ sorularına kısa da olsa sunum hazırlamalarına neden olmaktadır.

Fransız arşivlerinin Bitlis ile alakalı dijital bölümlerini incelerken, geçtiğimiz aylarda (Ekim 2019) bir medya kuruluşunun Türkiye – Kürdler ve Suriye içerikli haber analizini tarihsel anektodlarla aktarması ile karşılaştım. Epeyi uzun, teferruatlı ve güncel siyasi konuları ele alan bu mecmuanın, Kürdlerin tarihini ve tarihsel süreçte cereyan etmiş konuları da incelediklerini okudum. Değerli araştırmacı yazar Hamit Bozarslan’ın yazısının da aynı mecmuada olduğu bu yazı dizisinde, dikkatimi çeken husus ise kısa metinler ile bazı önemli Kürd şahsiyetleri ve onların çalışmalarının çizim halinde tasvir edilmiş olmalarıydı. Bu önemli Kürd şahsiyetleri sırasıyla: Selahaddin Eyyubî El Kurdî 1187, İdrisi İdrîsî Bedlîsî (1514), Şerefxanê Bedlîsî (1597), Exmedê Xanî ve eşsiz eseri Mem û Zîn (1692), Bedirxan Bey (1847), Şeyh Ubeydullah Nehri (1789-1880), Mithat Bedirxan (1898) ve Ziya Gökalp (1909).

Le Un 1 adlı Fransızca yayımlanan mecmuanın olgular – işaretler – göstergeler anlamına gelen ’reperes’ üst başlıklı ve yüzyıllardır süregelen bir tarih anlamındaki ’une histoire seculaire’ alt başlıklı ekinde, Jochen Gerner imzalı Kürd şahsiyetlerine dair kısa açıklamaları olan çizimler bulunmakta. ’Kürdler neden savaşıyor’ adlı ana haber analiz aktarımında yer alan çizimler altı görselden oluşuyor.

Sol üst baştan sağ alt köşeye kadar olan çizimlere gelince: