
Gürcistan’ın Kürt Asıllı Prensesi, Eyyubilerin Ahlat Melikesi Tamta’nın Maceraları
- 18 Ocak 2022
- 509
Kürt asıllı bir Ermeni-Gürcü prensesi olan Tamta (1195?-1254) 12. yüzyılın sonu ile 13. yüzyılın ilk yarısında yaşamış, ömrünün son yıllarında Eyyubilerin miras yoluyla Ahlat (Xelat, Exlat) melikesi olmuştur.
Murad Ciwan
Tamta, Gürcistan Kraliçesi Tamar’ın büyük komutanı İvane Mkhargrdzeli’nin kızıydı. ”Mkhargdzeli” (longarmed, uzun kollu, mildirêjan) anlamına geliyordu. Ortaçağ Ermenistan-Gürcistan İmparatorluğu’nun en tanınmış ve güçlü hanedanıydı. İvane ve büyük kardeşi Zakare (Zekeria) Kraliçe Tamar döneminde İmparatorluk ordusunun generalleriydiler. Kraliyet divanında Zakare başkomutan, İvane de hem general rütbesiyle komutan hem de atabek idi.
Ermeniler hanedanlığa ilk dönemlerinde Ermenistan’a ve Ermeni Kilisesi’ne bağımlı olmuş olmasından dolayı, Gürcistan’daki en debdebeli dönemlerinde bile Mkhargdzeli değil, Zaxare (Zekerialılar/Zakarids) demeyi tercih etti. Bir kısmı, komutanın adını da Gürcüleştirilmiş telaffüz olan İvane değil, Johan olarak andılar. Johan, yani Johannes (Iohannes) aslında İvane’nin başka bir dilde telaffuzundan başka bir şey değildi. İvane’nin, kızı Tamta’dan başka iki oğlu da olmuştu; İvane ve Avag. İvane çok küçük yaşta öldü. Avag büyüdü, babasının ölümünün ardından onun makamına geldi ve Gürcistan’ın ikinci kraliçesi Rusudan’ın (Tamar’ın kızı) gözdesi oldu. Tamta’nın hayat çizgilerinin belirmesinde hem babası İvane’nin hem de kardeşi Avag’ın tayin edici etkileri oldu.
Melike Tamta’nın Ahlat’ta darb ettirdiği para. 1250 yılı. Tübingen no99-14-54
Ermeniler, ilk dönemlerinde Ermenistan’a ve Ermeni Kilisesi’ne bağımlı olmuş olmasından dolayı, Gürcistan’daki en debdebeli dönemlerinde bile hanedanlığa Mkhargdzeli değil, Zaxare (Zekerialılar/Zakarids) demeyi tercih etti. Bir kısmı, komutanın adını da Gürcüleştirilmiş telaffüz olan İvane değil, Johan olarak andılar. Johan, yani Johannes (Iohannes) aslında İvane’nin başka bir dilde telaffuzundan başka bir şey değildi. İvane’nin, kızı Tamta’dan başka iki oğlu da olmuştu; İvane ve Avag. İvane çok küçük yaşta öldü. Avag büyüdü, babasının ölümünün ardından onun makamına geldi ve Gürcistan’ın ikinci kraliçesi Rusudan’ın (Tamar’ın kızı) gözdesi oldu. Tamta’nın hayat çizgilerinin belirmesinde hem babası İvane’nin hem de kardeşi Avag’ın tayin edici etkileri oldu.
Dönemin Ermeni ve Gürcü kronikörleri ile günümüz tarihçileri, Mkhargdzeli handanının Kürt asıllı oldukları konusunda hemfikirdirler. Kafkasya üzerine değerli araştırmaları olan ve bu alanda ciddi bir otorite sayılan Vladimir Minorsky Mkhargrdzeli hanedanı için ”Gerçekliği için her türlü sebebin var olduğu geleneksel bir söyleme göre onların ataları Mezopotamyalı Kürt Babirakan (Bapîrakan) Xeli(aşireti)’ndendi’’ der.[1]
Ermeni tarihçileri de, İvan’ın atalarının Kürt Bapir aşiretinden olduğunu açıkça belirtirler.[2]
Ermeni bir tarihçi olan Kirakos Gandzaketsi (Genceli Kirakos, 1200/1202–1271) Mkhargdzeli hanedanının çağdaşıdır, 13. yüzyılda yaşamıştır ve dönemin Ermenistan, Gürcistan ve bugün Orta Doğu dediğimiz yerin olaylarını anlatan Ermenilerin Tarihi adlı bir eserin yazarıdır. Eseri klasik Ermeniceden Robert Bedrosyan İngilizceye çevirmiş, kitap History of the Armenian adıyla 1986 yılında New York’ta basılmıştır. Genceli Kirakos’un bu eserinde de Mkhargdzeli hanedanının ve Zakare ile kardeşi İvane’nin Kürtlükleri hakkında aydınlatıcı bilgiler vardır:
”Ermenia kralı Lewon’un iktidarı döneminde, Doğu’da, Babirakan Xeli (aşiret demek olan bu Kürtçe sözcüğü bizzat Kirakos seçmiş) Kürtlerinden olan Zakaria’nın oğlu, Wahram’ın oğlu büyük prens Sargis’in oğulları olan iki kardeş vardı. Birinci oğulun adı Zakare, ikincisinin İvane idi – cesur insanlar, büyük zenginlik ve güç sahibi, Demetre’nin oğlu Cesur Georg’un kızı Gürcistan Kraliçesi Tamar tarafından şereflendirilmişlerdi. Zakare, Gürcü Kralı’nın komutasında olan Gürcistan ve Ermenistan kuvvetlerinin generali idi. İvane atabekliği almıştı.
İranlılardan ve Taciklerden, daha önce ele geçirdikleri Ermenia’nın çoğunluğunu geri aldıklarından beri pek çok savaşta cesurluklarını gösterdiler, örneğin Gegharkunik Denizi (Sevan Gölü)’ni çevreleyen bölgeleri, Tashir, Ayrarat, Bjni şehrini ve Dvin’i, Anberd’i, Ani şehrini, Kars’ı, Vayots’u, Dzor’u, Siwnik topraklarını ve kalelerini etrafındaki şehir ve yöreleri aldılar. Karin (Erzurum) şehrinin sultanına boyun eğdirdiler. İran ve Atrapatakan’ın (Hazar’ın güney batı sahillerinden başlayan öz idaresi olan bir bölge) pek çok bölgelerini talan ettiler, sınırlarını bütün yönlerde genişlettiler.
Adı Zakare olan diğer prens de kardeşi Sargis ve Shalue ile İvane’nin babası, büyük prenslere akraba olan diğer Sargis gibi aynı şeyleri yaptı ve onların yardımlarıyla İranlılardan (Bunlar bölgedeki Kürt, Fars ya da Türkmen emirlikleri olabilir) pek çok bölgeler ve tahkim kaleler aldı; Gardman, Karherdz, Ergevank, Tawush, Katsaret, Terunakan ve Gag ve sonradan oğlu tarafından geri alınan Shamkur şehri içinde derin tahribatlar bıraktı. Bu oğulun adı Wahram (belirtildiğine göre Wahram Gürcüce’de Karim’in karşılığı idi) Ebu Aghbugha, (Axboxa) idi ve Vahram, Zakare och Iwane kardeşlerin büyük babasıydı (baba babası).
Böylece [kardeşlerin] yüksek makamları geniş fetihlerine yardım etti. Öyle ki yiğitlikleri etrafında adları-şanları pek çok bölgeye yayıldı ve pek çok insan sevgi ve korkudan onlara boyun eğdi, taraftar oldu. Uzun zamandan; İsmaillilerin işgallerinden beri harabeye dönmüş, kullanılamaz durumdaki pek çok kiliseyi restore ettiler, böylece din adamlarının emirleri (talimatları, fetvaları) ortaya çıktı, gün yüzü gördü. Antik çağlardan beri kilise olmayan, aralarında Kayean bölgesindeki tanınmış Getik Kilisesi dahil, pek çok yeni kilise ve manastır inşa ettiler. Onlar Gosh olan kutsal Mxit adlı yüce din adamı tarafından yapıldılar. Göksel bir kubbesi olan harika bir kilise inşa ettiler ve kiliseyi Tanrı’nın mübarek Annesi, Rabb’in görkeminin tapınağı ve Mesih’in rasyonel taraftarının evi olarak kutsadılar.’’[3]
Anlaşıldığı kadarıyla hanedanlık Kafkasya’ya vardıktan sonra iki aşama geçirmiş. İlk aşaması Ermeniler arasında, ikincisi, güçlendiği ve iktidar ortaklıkları kurduğu Gürcistan Krallığı’nın Ermenistan ve Gürcistan üzerindeki egemenliği, özellikle de Kraliçe Tamar döneminde olmuştur. Doğudan ve güneyden Müslümanlar ve ardından Türkler/Oğuzlar saldırılarını arttırdıkça Ermenia geri çekilip büzülürken ortaya çıkan boşluk Gürcistan Krallığı’nın genişleyip bölgede güçlü bir devlet olmasına yol açmıştı.
Orta çağ Ermeni kronikörü Vardan Araweltsi’ye göre Mezopotamya’dan Azerbaycan’a çıkan bu Kürt aşiretinin izlenebilir ilk atası Xusro (Husrev)’dur. Xusro’nun Sargis ve Kerim adında iki oğlu vardı. [Tarihçiler Mezopotamya’dan gelenin Xusro değil daha önceki ataları olduğu kanısındadırlar.] ‘’İvane ve Zakare 1186 yılı dolaylarında Dvin emiri Alişer’in karısı ve çocuklarının da kaldıkları Tsararak (Çarararak) şehrinde yaşıyorlardı. O yılda Ani halkı bu şehre saldırmış, kadınlar ve çocuklar hariç herkesi, her şeyi tarumar etmiş, şehri harabeye çevirmişlerdi. Dvin Emiri Alişer bunu duyduğunda karısı ve çocuklarından dolayı duyduğu korku ve endişe nedeniyle saçını sakalını yoldu, karalar bağladı….’’
Araweltsi’nin yazdığına göre: ”İvane ve Zakare adlarındaki iki muhteşem prens, Sargis’in oğullarıdır. O da Wahmram’ın, o da [I.] Zakare’nin, o da Kürt kavminden (metnin orijinalinde ’’i Kurd azge’’) olan Sargis’in oğludur. Bu [Xusro’nun oğlu ve Kerim’in kardeşi olan Kürt] Sargis ve adamları, Hristiyanlık dinine geçtiler ve onurlandırıldılar. Üzerinde yaşamlarını sürdürmeleri için Xoşorni mülkiyet olarak kendilerine verildi. Çok cesur bir halk oldukları için her gün şan ve şöhretleri ve konumları büyüdü.”
İlk önce Xusro’nun Hristiyanlığı seçtiği yolunda görüş belirten tarihçiler olmakla beraber dönemin Ermeni vakanüvisi Vardan Araweltsi dinini değiştirenin Sargis olduğunu belirtir. Minorsky de bir yazıtta Sargis’in annesinin Ermeni olduğunu belirttiğini yazar. Kardeşi ve babasının adlarının Müslüman adları olması yanında bu açıklama da onun baba tarafından Kürt, ilk Hristiyanlığı seçenin kendisi olduğunu ve din değiştirirken adını da değiştirdiğini gösterir. Tabi annesi Ermeni olabileceği gibi Hristiyan olduktan sonra Ermenilerle yakınlaşmak için böyle bir kurguya başvurmuş da olabilir.
Söz konusu Kürt asıllı Gürcü-Ermeni hanedanlığı hakkında detaylı bilgi veren tarihçilerden biri de M. Brosset’tir. Brosset, ilk iki cildi 1849’da, üçüncü cildi 1851 yılında basılan üç ciltlik Histoire de Georgie adlı eserinin son cildinde bu aileden genişçe bahseder. Brosset’in kitabını Türkçe tercümesi ile karşılaştırma olanağı buldum. Türkçe çevirinin her üç cildin birleştirilmiş özetinden oluşan tek bir cilt olduğu ve Mkhargdzeli ailesinin kökenini ve şeceresini belirten bütün bölümlerin tahrif edilerek Kürtlükleri ile ilgili bölümlerin tercümeye geçirilmediği anlaşıldı.[4] Ancak Kürt tarihinin bugünkü nesiller arasında aydınlanmasına büyük emeği geçen Aso Zagrosi eserin üçüncü cildindeki Kürtlüklerine ilişkin bilgileri Fransızcadan Türkçeye çevirerek Hristiyan Kürtlerle ilgili makalesinde vermiştr.[5]Buradan yaralandığımız bilgilere göre Brosset, Kraliçe Tamar dönemini “ Mkhagrdzeli ailesinin etkinlikleriyle damgasını vurduğu” bir dönem olarak görür.[6] Ona göre bu süreçte Mkhargdzeli hanedanından iki ileri gelen; Zakaria ve İvane adlı iki kardeş Gürcistan ve Ermenistan tarihinde çok önemli rol oynadılar.
Brosset 1851 yılında St. Petersburg’da yayınladığı eserinde Zakarialıların etnik kökeni üzerinde durarak bahsettiğimiz Vardan Araweltsi’nin açıklamalarına değiniyor ve ona dayanarak: ”Kralice Tamar döneminde ünleri doruğa ulaştı ve kendilerine Lorhe verildi. Daha sonraları birçok kale ve bölgeyi Türklerin denetiminden çıkardılar.” diye yazıyor[7]
M. Brosset Zakaria’nın atalarının Tzoroiget krallarının hizmetine girme nedenleri konusunda net bir fikir öne sürmüyor, tarihçi Tchamitch’e dayanarak “ Kürd milleti tarafından kovuldukları’’nı not ediyor. Ancak, Selçukluların bölgelerini istila edince Azerbaycan’a doğru göç ettiklerini belirten kaynaklar da var. Bilindiği gibi Müslümanlığın yayılmasıyla çok daha önceleri Kürtler adı geçen Azerbaycan ve Güney Kafkasya bölgesine giderek Şeddadi ve Revadi devletlerini kurdular.
Brosset’in yazdığına göre Hristiyanlığa ilk geçen Sargis’in yaptırdığı kiliselere yerleştirdiği kitabeler hanedanın ataları hakkında da bazı bilgi vermektedir. Örneğin bir kitabede: “Tüm inancımla ben Avag-Sargis Ter Hohanes’in yönetimindeki Sourb-Nichan’a adıyorum. İmkanlarım ölçüsünde 50 parça altın verdim. Rahipler Aziz Elie günü için babam Xusro ve kardeşim Kerim için bana bir ayin bahşettiler… Amin” diye yazar.[8]
M. Brosset başka bir yerde de Sanahin Kilisesi’nde taştan yapılmış bir haç üzerine Büyük Sargis ile Zakaria hakkında yazılan bir kitabeye dikkat çekiyor: “Ermenistan ve Gürcistan generali Sargis için yerleştirilen Tanrı’nın Haçı. Zakaria’nın oğlu Avag-Sargis’in torunu, Büyük Sargis, 1187’de vefat etti. Biz, oğulları Zakaria ve İvane bu haçı yerleştiriyoruz. Hz. İsa’ya bağlı oluşumuzu hatırlayınız.’’[9]
Brosset’in verdiği bilgilere göre I. Zakaria’nın oğlu II. Sargis, Kraliçe Tamar’ın babası (III. Georg) döneminde önemli bir role sahipti. Ani’nin ilk işgali sırasında (1161) Prenses Thamar’ın (Tamar’ın) babası tarafından generalliğe yükseltildi ve Ani’ye vali olarak atandı. (Bilindiği gibi o dönemler Ani Şeddadi Kürd Hanedanlığının başkentiydi. Şeddadiler Ani’yi Gürcülerden yeniden kurtarıyorlar.)
Gürcü Krallık Sarayı’nda etkili olan ve askeri yapıyı ellerinde bulunduran Gürcü hanedanı Orbeliler 1176-1177’de krallığa karşı başkaldırdılar. Zakaria ailesi mensupları II. Sargis ve oğulları da Orbelilerin komutasında bulunan ordudaydılar. Bu arada Zakarialar, Orbelilere tavır alarak kraliyet güçlerinin safına geçti. Orbeliler ağır bir yenilgi aldı. Bunun sonucunda 1184/1185’te Kraliçe Tamar II. Sargis’i Emir Supasalar (Sipahsalar) rütbesiyle Gürcü Kraliyet Ordusu’nun başına getirdi.[10]
Kilise yazıtlarından öğreniyoruz ki Kraliçe Tamar döneminde meşhur olan Kürd prensleri Zakaria ve İvane’nin ataları Xusro, daha önce alana yerleşiyor. Xusro’nun Avag-Sargis ve Kerim adında iki oğlu var. M. Brosset “Kerim” ya da “Karim”in Gürcü tarihinde “Waram” (Vahram) olarak yer aldığını da yazıyor. [11]
Büyük Sargis’in general oluşuna dair bir başka belge de yine 1181 tarihli Sanahin yazıtlarında bulunuyor: “Zafere koşan Gürcü Kralı ve Emir Supasalar Sargis ve oğulları Zakaria ve İvan ve Kürd Emir döneminde ben bu kilisenin yöneticisi Hovanes, kiliseyi Kürd Emir’in yardımıyla yaptırdım.’’[12]
II. Zakaria’nın supasalar olduğu döneme ilişkin farklı görüşler var. Sanahin Kilisesi’nde bulunan bir yazıta göre İkinci Zakaria 1191 yılında supasalardır.: “Gürcü Kralı denetiminde ….. Emir Supasalar Zakaria ve kardeşi İvane yönetiminde -1191- ben Kürd Hasan Hamazasp (Hazaresp) ve Sargis, Sembat’ın oğlu, Marzban Hamazasp (Marzuban Hazaresp), biz Sanahin’e Matuch’taki topraklarımızın yarısını verdik”[13]
Vardan Araweltsi de Zakare ve İvane kardeşler ile ilgili ayrıntılı bilgilerini devam ettiriyor: ‘’Kraliçe Tamar (Gürcü kraliçesi; yönetim dönemi 1184-1212) onları daha fazla onurlandırdı, Lore(Lori)’yi onlara verdi. Cesur eylemleriyle kısa bir dönemde Türklerden [genel olarak Müslümanlaran] yeni mevziler elde ettiler. 1191’de Shirak ülkesini, 1196’da Anberd’i, 1199’da [Şaddadilerin başkenti]Ani’yi, 1201’de Bjni’yi, 1203’te [yine bir Şaddadi Şehri olan] Dvin’i, 1206’da kraliyet şehri olan Kars’ı, sonra Getabakk ve Charek(Çarek)’i aldılar. Adları sanları her tarafa yayıldı.’’[14]
Genceli Kirakos gibi Araweltsi de İvane’nin Ermeni kilisesini bırakıp Gürcü kilisesine tabi olmaya başlamasını bir uğursuzluk olarak görüyor. Bundan dolayı İvane’nin Kraliçe Tamar tarafından kandırılığını, kraliyet içinde zayıf düşürüldüğünü, böylece [Ahlat önündeki] savaşta yenik düştüğünü, zindana atıldığını iddia ediyor. Ona göre, kardeşi Zakare’nin iyilikleri hakkındaki güvenilir duyumlardan dolayı İvane serbest bırakıldı, kızını Ahlat emiri Eyyubili Melik Eşref’e verdi.
Tabi Ahlat üzerine Gürcülerle Eyyubiler arasındaki savaşa sadece Araweltsi değinmemiş, başta Kirakos olmak üzere diğer Ermeni ve Gürcü kronikörlerle Müslüman vakanüvisler de değinmişlerdir.
Bir kez bu savaş olduğunda, Ahlat emiri Melik Eşref Musa değil onun kardeşi Melik Evhad’dır. Kirakos bunun farkındadır. Ama eserine Evhad değil de Kuz diye bir adlandırma yapar:
‘’Güçleri bu denli gelişince Şah-ı Ermen sultanına saldırdılar. Büyüleyici şehir olan Bznunik ‘Xlat’ı (Ahlat’ı) almak istiyorlardı. Askerlerini toplayarak kuşattılar, şehri almak üzereydiler. Generalin [Zakare’nin] kardeşi Prens İvane, hareket planlarını yapmak için şehrin kale duvarlarını inceleme kararı aldı. Rastgele dolaşırken, atının bacağı gizli bir çukura girdi ve onu üzerinden yere attı. Bunu gören şehrin adamları onu derdest edip bağlayarak içeri aldılar. Şehirde büyük bir nezaket vardı, sultanı (meliki, emiri) yakalama hakkında derhal bilgilendirdiler. Sultan fazlasıyla sevindi ve İvane’nin huzuruna getirilmesini emretti.
General Zakaria bunu duyduğunda, şehrin ahalisine tehdit edici sözler gönderdi: “Kardeşimi serbest bırakın, yoksa şehrinizi yok edeceğim, toprağınızı Gürcistan’a katarak nüfusunuzu sileceğim. ” Ondan duydukları korkuyla İvane’yi ‘(Kudüs’ü ele geçiren Saladin’in hanedanından olan) Mısır ve Dimaşk sultanları Kuz (Melik Evhad), Melik Keml (Kamil) ve Melik Ashrap(Eşref)’a göndermediler.
Aralarında barışı sağlamak için [Xelat’ın sakinleri] İvane’nin kızının evliliğini şart koştu. Gelişmeler istedikleri gibi oldu. Rehineler alıp İvane’yi serbest bıraktılar. Evine gittiğinde, kızını onlara gönderdi. Kuz’un (Melik Evhad’ın) karısı, ardından Melik Aşref’in eşi oldu.’’
Ahlat İslam’ın yayıldığı ilk dalgada oranın Ermeni kralları tarafından dinlerini değiştirmeden İslam egemenliğini kabul etme şartıyla Darü’l İslam’da bir Ermeni vasallığı olarak varlığını korumuştu. Abbasi halifeliği döneminde Kürt Merwani devletinin topraklarına katıldı ve melikleri de Merwani Kürtleri oldu. Oğuz/Türkmen istilalarının İran, Arabistan, Kürdistan, Azerbaycan ve Ermenistan’ın büyük bir bölümünde başlamasıyla, Abbasi halifeliği ve bağlı diğer memleketler gibi Merwaniler de bağımsızlıklarını kaybettiler.
Selçuklu sultanlarının egemenliğinin yayılmasıyla değişik devletlerin bağımlılık ilişki ve dereceleri değişebiliyordu. Merwaniler de tam bağımsızlıklarını kaybederek ilk önce vasallık ilişkileri çerçevesinde Selçuklu egemenliğini kabul ettiler. Her ne kadar diğer Kürt devletleri de; Kürdistan, Azerbaycan, Ermenistan bölgelerindeki Revadiler ve Şeddadiler, Basra Körfezi’nin kuzeyindeki Fars, Kirmanşah ve Loristan’daki Kürt devletleri; Şebankareler, Hasanveyhiler, Hezarespiler ve diğerleri en üst düzeyde tam bağımsızlıklarını ve eyalet-merkez hiyerarşilerini kaybettilerse de Kürt emirler hala pek çok kale, şehir ve yöreleri yönetiyorlardı. Bunun karşılığında da Selçuklu sultanlarına yılda belli bir gelir ödüyor, gaza ve savaşları sırasında ordularıyla onların yanında bulunuyorlardı.
Bu haliyle Ahlat 1180’li yılların başlarına kadar Merwani bir Kürt emirinin yönetimindeydi. 1185’te Ahlatlıların bu Merwani beyinden şikayetçi olmaları üzerine şehir halkının isteğiyle Azerbaycan valisi Kutbeddin İsmail bin Yakut bin Çağrı küçük yaştaki oğlu Mevdud’u ve atabeki (bazı ciddi kaynaklarda gene bir Kürt olduğu belirtilen) Sekman El Qutbi’yi oraya gönderdi. Sekman El Qutbi şehri Kutbeddin İsmail adına yönetti, bir süre sonra (1093) o ölünce oğlu adına idareye devam etti. Ancak kısa bir zaman sonra o da ölünce (1102/1103) Kutbeddin İsmail’in soyu tükendi. Sekman El Qutbi Ermen Şah adıyla kendini Ahlat emiri ilan etti. Artık Azerbaycan’a değil, o zaman Muhammed Tapar olan Selçuklu sultanına doğrudan tabi oldu. Ahlat, Ermen Şahlar Sekman oğulları ve ardından onların memlukleri olan Bektimuriler tarafından 1207/1208 yılına kadar idare edildi. Pek çok girişim ve çatışmanın ardından bu yılda Ahlat halkı kendi istekleriyle Eyyubi devletine bağlanmak istedi ve Selahaddin Eyyubi’nin kardeşi Melik Adil’in oğlu Meyyafarıqin meliki Melik Evhad, Ahlat’ın ilk Eyyubi yönetici olarak da şehri yönetmeye başladı.
İvane Mkhargdzeli’nin Ahlat surları önünde savaşırken esir düşmesi Melik Evhad’in yönetimi döneminde oldu. İvane esir düşünce barış görüşmeleri yapıldı. Anlaşmanın maddelerinden biri de Prens İvane’nin kızı Prenses Tamta’yı Melik Evhad’le evlendirmeyi kabul etmesiydi. Kürt asıllı Gürcü Prensesi Tamta’nın adı bundan itibaren duyuldu, maceraları bundan itibaren başladı.
Bir yandan Eyyubilerin Ahlat’ı topraklarına katması, öte yandan Kraliçe Tamar ordularının Zakare ve İvane kardeşler komutanlığında Gürcistan ve Ermenistan’dan doğuya ve güneye doğru hızlı gelişmeleri Eyyubilerle Gürcü krallığını boylu boyunca sınır komşusu yapmıştı.
1210 yılında Kraliçe Tamar’ın fermanıyla Gürcü ordusunun komutanları Zakare ve İvane kardeşler güneye, Eyyubilerin Müslüman kaleleri üzerine bir sefer başlatmışlardı. Pek çok kale ele geçirdiler, Muş’u ve Erciş’i de zapt ettiler. Ahlat’a yöneldiler. Melik Evhad Gürcü ordusunun büyüklüğü ve hızı karşısında korktu, Ahlat Kalesi’nden dışarı çıkmadı.
Ahlat Kalesi’ni kuşatan İvane’nin ordusuydu. Büyük bir şanssızlık eseri atı tökezledi ve yere düştü. Ahlatlı askerler bunu görünce derhal koşup kendisini esir aldılar, şehre getirdiler, Melik Evhad’ın huzuruna çıkardılar.
İbnü’l Esir İvane’nin Ahlat Kalesi önüne kadar gelişinden bahseder fakat olaya pek yer vermez, El Evhad’ın kaleden dışarı çıkmayınca İvane’nin bir süre sonra kuşatmayı kaldırarak Gürcistan’a döndüğünü belirtir. Eyyubi devleti üzerine yazılan ve Emin Narozi tarafından Arapça’dan Kürtçeye çevrilen Tarixa Dewleta Kurdan (Kürt Devleti Tarihi) kitabının yazarı Muhammed ibn İbrahim ibn Muhammed ibn Ebu’l-Fewaris Ebduleziz Ensarî el-Xezrecî daha ayrıntılı olarak iki tarafın savaşı ve barış anlaşması üzerinde durur. Hatta ‘’Gürcü ordusu Ahlat’a doğru yola koyulurken İvane’nin remildarı ‘Bu gece Ahlat Kalesi’ne kadar durmak yok’ dediği için çok hoşuna gitmiş, sevinçten aşırı derecede şarap içmiş, atına binip askeriyle birlikte Ahlat Kalesi’nin adı Erciş Kapısı olan kapısının önüne kadar gitmişti. Müslümanlar karşısına dikildiler, onunla zorlu bir savaş çıkardılar ta ki atı tökezleyip yere düşene değin. Bazı yiğitleri öne atılıp onu kurtarmak istediler, ama öldürüldüler. İvane esir alındı kalenin içine götürülerek zindana atıldı. Bunun üzerine Gürcüler Ahlat Kalesi’ni kuşatmaktan vaz geçtiler, serbest bırakılması için pazarlıklara giriştiler.’’ Yazar’a göre, Ahlatlılar, zapt ettiği bütün Müslüman kalelerini geri vermesi, yanında bulunan bütün Müslüman esirleri serbest bırakması, yüz bin dinar tazminat vermesi ve kızını Melik Evhad’le evlendirmesi koşullarıyla serbest bırakılabileceğini belirttiler. Bütün şartlar kabul edildi ve İvane serbest bırakıldı.[15]
Bu koşullar, başka Müslüman vakanüvislerde de var, hatta kimileri Müslüman esirlerin sayısının 5 bin oluğunu belirtir. Eyyubi Kürt emir ve tarihçi Ebü’l Fida, İvane’nin serbest bırakılması karşılığında Gürcüleri bir daha güneye saldırmayacakları taahhüttü altında bırakan 30 yıllık bir barış, ele geçirilen Eyyubi kalelerinin geri verilmesi, 5 bin Müslüman esirin serbest bırakılması, yüz bin dinarlık bir tazminatın ödenmesi en son olarak da Prenses Tamta’nın Ahlat Kalesi’nin emiri Melik Evhad’le evlendirilmesi şartlarının öne sürüldüğünü belirtir.
İvane eve döndükten sonra ayrıntılarını bilmesek de kızı Tamta’yı eş olarak Melik Evhad’a gönderdi. Müslüman vakayinamelerde Tamta’nın Melik Evhad’le evliliğinin barış için şartlardan biri olduğu belirtilse de evlenip evlenmediği konusunda muğlaklıklar da var. Bu savaştan üç dört ay sonra Melik Evhad’ın ölmesi, kardeşi Melik Eşref’in onun yerine Ahlat Emiri olması ve Prenses Tamta’nın Melik Eşref’le evlenmesi ile ardından gelen olaylar savaşın Müslüman meliki ve Tamta’nın evlendiği kişi ile ilgili belirsizlikler getirmiştir. Ancak Ebü’l Firs, İbnü’l Kesir ve Kirakos’un da belirttiği gibi savaş Melik Evhad döneminde oldu, Tamta barış anlaşmasından sonra onunla evlendi. Üç-dört ay sonra Melik Evhad ölünce Tamta Ahlat emirliğine getirilen Melik Eşref’le ikinci evliliğini yaptı.[16]
İbnü’l Kesir ayırca, Ahlat Savaşı’nın, sadece egemenliğinin zirvesinde olan Gürcistan’ın Eyyubilerle sınır boylarındaki sorunları bakımından değil, bölge çapında bir egemenlik, denge, diplomasi, savaş ve barış politikaları bakımından aktif rol oynadığını belirtir. İbnü’l Kesir Gürcü ordularının Ahlat’a saldırısını Eyyubi karşıtı bazı Müslüman atabek devletleriyle daha geniş politik anlaşma ve ittifaklara bağlar: ”Şeyh Ebu Same’nin anlattığına göre bu sene (1210) El- Cezire (Mezopotamya) hükümdarları olan Musul valisi, Sincar valisi, Erbil(Hewlêr) valisi, Halep valisi Zâhir ve Rum [Selçuklu] meliki, [Eyyubi] Sultanı El Adil’e muhalefet etmek, ona karşı koymak, onunla savaşmak ve hâkimiyeti elinden almak hususunda ittifak kurdular. Rum hükümdarı Gencer (?) b. Kılıç Arslan adına da hutbe okutmayı kararlaştırdılar. Ahlat’ı kuşatmak üzere gelmeleri için Gürcülere de haber saldılar. Ahlat’ta Sultan Adil’in oğlu Melik Evhad bulunmaktaydı. Gürcüler, Cezire hükümdarlarına yardımcı olmaya, Sultan Âdil karşısında onlara destek vermeğe söz verdiler.
Bu, Allah’ın yasakladığı bir düşmanlık ve taşkınlıktı. Gürcüler kralları İvan (İvane) komutasında gelip Ahlat’ı kuşattılar. Orada bulunan Melik Evhad çok sıkıntıya düştü ve «bu çok zorlu bir gündür» dedi. Ama Cenab-ı Allah’ın takdiri şu ki, rebiyülahir ayının on dokuzunda pazartesi günü (10 Ekim 1210 günü, muhtemelen Pazar) Gürcüler, Ahlat’ı şiddetle kuşatmakta iken kralları Ivan sarhoş vaziyette atının üzerindeyken atı tökezleyip onu bir çukura düşürdü. Gürcüler bu çukurları şehrin etrafına tuzak olarak kazmışlardı. Hemen Melik Evhad’ın adamları koşup onu -horlanmış vaziyette- esir aldılar.
Gürcülerin morali bozuldu. Kuvvetlerini kaybettiler. Ivan, Melik Evhad‘ın huzuruna götürüldüğünde Melik Evhad onu serbest bıraktı. Ona lütuf ve ihsanda bulundu. 200.000 dinar kurtuluş akçesi vermek, ellerindeki 2.000 Müslüman tutsağı serbest bırakmak, Melik Evhad’ın ülkesine sınırdaş olan yirmi bir kaleyi teslim etmek, kızını Melik Evhad’ın kardeşi Eşref Musa ile evlendirmek ve kendisiyle savaşanlara karşı ona yardımcı olmak şartıyla esaretten kurtuldu. Melik Evhad’ın bu şartlarını Ivan kabul etti. Şartları yerine getirme hususunda Evhad ondan yemin aldı. Ayrıca babası Sultan Adil’e de haber göndererek bu antlaşmayı kabul etmesi için izin vermesini istedi.
Babası Sultan Adil, Halep dışında ordugah kurmuş, bu işe son derece hiddetlenmişti. Bu haldeyken kendilerinin güç ve kuvveti ile değil de yüce Allah’ın takdiri ile bu galibiyet haberi geldi. Bu, akıllarından dahi geçmiyordu. Sultan Adil bu galibiyet haberini alınca aşırı derecede sevinç ve ferahından ötürü neredeyse aklını kaybedecekti. Sonra oğlu Melik Evhad’ın Ivan’a karşı ileri sürdüğü şartların tümünü onayladı.
Bu haber Cezire hükümdarlarına da ulaşınca hepsi boyun eğip teslim oldular. Zillet içine düştüler. Her biri güya kendisine isnat edilen ve kendisi için bir komplo olarak uydurulan bu haberden ötürü Sultan Adil’e haber göndererek özür dilediler. Sultan Adil de özürlerini kabul etti. Onlardan sağlam bir sulh sözü aldı. Böylece Sultan Adil yeni bir çağa girmiş oldu.
Gürcü kralı, Melik Evhad’a verdiği bütün sözleri yerine getirdi, Kızını Melik Evhad’ın kardeşi Eşref’le evlendirdi. Ebu Sâme’nin bu olayla ilgili olarak anlattığı garip hadiselerden biri şudur: Kral İvan’ın keşişi, yıldız falına bakardı. Krala Ahlat kuşatmasından bir gün önce şöyle demişti: «Bilesin ki yarın ikindi ezanıyla birlikte Ahlat kalesine gireceksin, ama bu kılıktan başka bir kılıkta.» Gerçekten de ertesi gün Kral Ivan Ahlat kalesine ikindi ezanıyla birlikte girmişti, ama esir olarak…’’ [17]
Tamta’nın ne zaman doğduğu babasınınki gibi belli değil. Ancak annesinin adının Khoshak (Xoşak) olduğu hem Kirakos[18] hem de Vardan Araweltsi[19] tarafından belirtilmektedir. Vardan, hatta kendisini kocası İvane ile kardeşi Zakaria’nın oğlu Şahansah’ın Ermeni kilisesinden Gürcü dini inancı olan Chalcedonianizm’e girmelerinin sorumlusu olarak da suçlamaktadırlar.[20] Tomta’s World’un yazarı tarihçi Antony Eastmond, Mkhargdzeli hanedanının Kafkasya’da Ermenistan ve Gürcistan arasındaki yüksek yaylalarda Lore (Lori) yöresinde büyük topraklara, malikanelere sahip olmasından hareketle Tamta’nın ilk çocukluk yıllarını bu yaylalarda geçirdiği kanaatindedir. 1190’dan itibaren İvane Gürcü başkentinde; Krallık divanında aktif görevler üstlendiğinden hareketle, Tamta’nın da merkeze gelmiş olacağını var saymaktadır.
Tamta 1210 yılında Melik Evhad’le evlendi. Kilise evlilik yaşını asgari 13 olarak kabul ettiğine göre o yaştan küçük olamaz diye bir görüş var.[21] 13 yaşından sonra evlenmiş olduğuna göre 1195 yılı dolaylarında doğmuş olmalı. Tamta’nın kardeşi Avag 1230’da ölümünden sonra babasının yerine Gürcü Kraliyet divanındaki tüm postlarını miras olarak devralmıştır. Aslında daha önce de belirtildiği gibi onun İvane adındaki kardeşi de çok küçük yaşta ölmüştü.
Tamta, sarayda Kraliçe Tamar’ın iktidarda olduğu, bir anlamda kadınların rollerinin yükseldiği bir dönemde Gürcü saraylarında büyüdü, sahip olduğu hanedan mensupları Gürcü kraliyet divanında önemli idari askeri ve dini postlar aldılar. Bu nedenle Tamta dinini değiştirmeden evlendi. Evliliği döneminde Tarom (Muş) yöresinde hatta başka şehirlerde bulunan Hristiyan manastırlarının kimi vergilerini yarıya indirtti, kimilerini de tümden kaldırdı. Babasının memleketindekiler dahil tüm Hristiyan hacılar Kudüs’ü ziyaret edip hac faraziyelerini yerine getirme olanağına kavuştular.
Gürcüler anlaşmadaki taahhütlerine bağlı kaldılar. Moğolların saldırılarının arifesinde söz konusu bölgedeki yöre devletlerinin barış ortamı, onlar için önemli bir fırsat oldu. Özellikle Eyyubiler tarihte hep kuzeyden gelen Gürcü tehdidini bertaraf etmiş oldular, dostluk ve işbirliğini geliştirdiler. Çünkü bu Gürcü tarihinde bölgeye yapılmış en son saldırıydı.
Tarihçi Antony Eastmond Güney Kafkasya’dan, Dvin, Ani ve Lore’den doğup yayılan iki Kürt asıllı ailenin biri Ermenistan ve Gürcistan’a doğru yayılıp genişleyen en debdebeli dönemlerinde Gürcistan ordusunun başında başarıdan başarıya koşan, fetihler yapan Mkhargdzeli (Mildirêjan) hanedanı, diğeri güneye Orta Doğu’ya; Musul’a ,sonra Suriye ve Mısır’a kadar giden orada önce Kahire’yi sonra Şam’ı İslam’n kutsal şehirlerini ele geçiren, doğuya, kuzeye ve batıya yayılarak sınırlarını ta Ahlat’a kadar genişleten Eyyubi hanedanın Tamta’nın evliliği aracılığıyla birleşen kaderlerine dikkati çekmektedir. Her iki hanedanın Kürt asıllı olmasının olayların onları birbirlerine yakınlaştırmasında ve kaderlerini çakıştırmada büyük rol oynadığı kuşku götürmez.
Antony Eastmond, esas olarak El Evhad’ın ölümünden sonra kardeşi Melik Eşref’le evliliğinin Tamta’nın dünyasında büyük değişikliklere yol açtığını belirtir. El Eşref bir yandan kardeşi El Evhad’ın iktidarının devamı ve onun işlerinin tamamlayıcısı olarak çıktı. Hatta Meyyafarıqin’ de yarım kalan camisini bile o tamamladı. Öte yandan El Evhad’dan daha hırslı ve girişimci biriydi. Daha da önemlisi El Evhad’a nazaran Eyyubi iktidar merkezine çok daha yakın, devletin işleri çekip çevirmesinde daha ileride biriydi. El Eşref yaşlı kardeşleri El Kamil ve El Mu’azzam ile birlikte İmparatorluğun merkezinde, El-Cezire (Mezopotamya), Suriye ve Mısır’a karşı rekabetleri, manevraları ve anlaşmazlıkları yönlendiren bir ‘’trio’’ oluşturuyordu. Tamta’nın bu ikinci evliliği El Eşref’in 1237’de ölümüne kadar, yaklaşık 25 yıl sürdü.
El Eşref’in eşi olarak Prenses Tamta Eyyubilerin saltanat merkezine daha da yaklaştı. Artık potansiyel olarak daha önce hiçbir zaman sahip olamadığı derecede büyük zenginliklere ve güç pozisyonlarına kavuştu.
Tabi belirtmek lazım ki El Eşref’in kendisi doğrudan Ahlat’ı yönetmiyor, başkentte devletin merkezi işleriyle meşguldü. Onun yerine bir ara kardeşi Melik Muzaffer Gazi, bir ara da hacibi Hüssameddin Ali vekaleten Ahlat’ı yönettiler.
Bu arada Ahlat’ın Kahire ve Şam’a uzak bir periferide olması, özellikle merkezle arasının Harran, Raqqa, El-Cezire’yle, Amid ve Mardin’deki Artuklularla kesilmesi, özellikle 1229’da El Eşref’in başkent Şam’a sahip olduktan sonra Ahlat’ı ihmal etmesi, şehirde yaşamaya devam ettiği anlaşılan Prenses Tamta’yı izole etme tehlikesi doğurdu.
Tabi o El Eşref’in biricik karısı değildi. Melik’in Prenses Tamta’dan başka iki karısı daha vardı. Biri Zengilerden Musul Atabegi Nureddin Aslanşah’ın kız kardeşi Terkan Hatun, diğeri de Rum Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubat’ın kız kardeşiydi. Tarihte Melike Adile olarak bilinen ve Emir Saadeddin Köpek’in planlarıyla boğdurulan, Alaeddin’den iki küçük çocuğu öksüz bırakılan kız kardeşini Alaeddin’le evlendirmiş, kendisi de onun kız kardeşini almıştı. Bu hatunun ismi bilinmemektedir.
Melik Eşref’in her üç karısından da çocukları olmamıştır. El Eşref ile Prenses Tamta arasındaki evlilik ilişkilerinin nasıl gittiği bilinmiyor. Tamta’dan her hangi bir çocuğunun olduğuna ilişkin bilgiler de yok. Ancak yaşamı çok karmaşık ve büyük tehlikeler içinde geçen Tamta’nın yaşamı boyunca bir kızı olmuş olabileceği iddiası da var. Onun da Melik Eşref’ten olduğuna dair her hangi bir bilgi yoktur.
El Eşref’in biricik eşi olmaması, Hristiyanlığı, İmparatorluk merkezi Şam’dan uzak Ahlat’ta kalması, El Eşref’in de Ahlat’ı naipler eliyle idare edip daha çok Suriye’de ve merkezde bulunması bazı dezavantajları beraberinde getiriyor olabilirdi.
Hatta Antony Eastmond’a göre Müslüman tarihçilerin belirttikleri Melik Eşref’in cinsel ilişkilerinde kadınlardan ziyade erkekleri tercih etiği durumu araya bir mesafe ve cinsel ilgisizlik koymuş olabilir. Ama onun zamanının çoğunu Ahlat’ta, babasının ülkesine sınır bir şehirde geçiriyor olması hem Eyyubiler ve Gürcüler, hem de yörenin özellikle gayri-Müslim ahalisi açısından önemini arttırmıştır. Örneğin tarihçi Kirakos Gandzaketsi, Ahlat Savaşı’ında babasının esir düşmesi sırasında iki taraf arasında yapılan barış görüşmelerinde Tamta’nın El-Evhad’le evlenmesi şartını Melik Evhad’in değil, bizzat Ahlat halkının getirdiğini belirtir. Özellikle halk onun Kürt asıllı ama aynı zamanda Hristiyanlığını koruyor olmasını şehir için bir fırsat olarak görmüş olmalı.[22]
Hristiyanlığını terk etmesi konusunda kendisine her hangi bir müdahalenin olmadığı görülüyor. Tamta inançlarını olduğu gibi yaşıyor, Eyyubilerin Müslüman dünyasındaki kilise ve manastırlarının vergilerini indirme ya da kaldırma, Hristiyanların hac vazifelerini yerine getirme, hatta babasının memleketi Gürcistan’daki hacıların da bir bedel ödemeden Eyyubi şehirlerini dolaşma, Kudüs’e gitme olanakları için çabalıyor ve bunları elde ediyordu.[23] Özellikle büyük tarımsal olanaklara sahip Van Gölü’nün batısındaki Tarom ovasında sadece Ermeni Hristiyanlar değil, Süryaniler, Rumlar ve Yahudiler de bulunuyorlardı. Tamta bunların manastırları, farklı dinsel merkezleri için büyük ekonomik olanaklar, dinsel serbestiler sağlamıştı.
1220’de, Eyyubiler hanedanı içindeki bazı yeni paylaşımlar çerçevesinde, Melik Eşref Ahlat’ı küçük kardeşi Melikü’l Muzaffer Gazi’ye verdi.
Melikü’l Muzaffer Gazi Gürcülerle dost ve ittifak politikasını sürdürdü, hatta Gürcistan kraliçesi Tamar’ın kızı Rusudan ile evlilik arzusunu dile getirdi. O dönemde artık Tamar değil, kardeşi Kral IV. Georgi ülkeyi yönetmekteydi. Fakat görüş alışverişleri herhangi bir evliliğe yol açmadı. Kısa bir süre sonra El Eşref kardeşi Gazi’nin arkasından dolanarak büyük kardeşleri El Muazzam’la beraber Şam’daki iktidarını zayıflatmak için işbirliği yaptığı kanısına vardı, kızdı ve Ahlat’ı geri almak için şehre doğru sefere çıktı. Tamta’nın bu sefer sırasında tek başına kocasından ayrı olarak Ahlat’ta olmuş olabileceği iddiaları var.[24]
1230’da Ahlat, Melik Muzaffer Gazi’den yeniden Melik Eşref’e geçti. Melik Eşref merkeze döndüğüne göre onun Tamta’yı naibi olarak Ahlat’ın başında bırakmış olabileceği varsayılır.
Tamta’nın yeniden tarih sayfalarında görünmeye başlaması 1225 yılından sonradır. Bu tarihte Hvarezmşahlar (Xwarezmşahan) Celaleddin Mengüberç’in komutasında Moğollardan kaçarken Kafkasya, Azerbaycan ve Kürdistan’da üslendi ve bir devlet kurdu, başkentini Tebriz yaptı. Bu dönemde Hvarezmilerle Gürcüler arasındaki savaş, Tamta’nın kader bağlarını yeniden babasının kapısı önüne getirdi:
1225‘te Tamta’nın babası İvane’nin komutasındaki Gürcü ordusu ile Celaleddin Hvarezmşah’ın ordusu arasında büyük bir savaş oldu. İvane, Celaleddin’in Moğolların önünden kaçarak oralara gelmiş olmasından hareketle, yıpranmış olabileceği, ciddi bir savaş gücünün olmayacağı gibi yanlış bir hesapla hareket etti ve ordusu savaşta büyük bir yenilgiye uğradı. İvane savaş meydanını terk ederek geri çekildi, oğlu Avag’ı barış için görüşmeler yapmak üzere orada bıraktı.
Ata Melik Cuveyni’nin belirttiğine göre Tamta 1225’te, bugünkü Azerbaycan Ermenistan sınır boylarında bir konumda bulunan Aliabad Kalesi’nin yönetiminde bulunuyordu. Celaleddin Hvarezmşah bu kalenin önünden geçti fakat hızlı ulaşıp Gürcülerin başkenti Tiflis’i zapt etmek istediğinden kaleyle ilgilenmedi.[25] Bu, Tamta’nın bir yandan kocası Melik Eşref adına Ahlat şehrini yönetirken diğer yandan da bu boylarda ailesinin işleriyle uğraştığını gösterir.
1226’da Celaleddin Hvarezmşah Ahlat Kalesi’ni kuşattı. Kalenin yöneticisi Hacib Hüsameddin Ali’ydi. Şehir teslim olmadı ve Celaleddin kuşatmayı kaldırıp gitmek zorunda kaldı. Şehir teslim olmadığı için Tamta’nın orada olup olmadığını bilemiyoruz.
Daha sonraki bir tarihte Tamta’nın Ahlat’a döndüğü, ama kaderin çizdiği korkunç olayların ağına orada takıldığı görülür. 14 Nisan 1230’da Celaleddin Hvarezmşah Ahlat Kalesi’ni yeniden kuşattı. Kale Hvarezmlilere korkunç direndi. İbnü’l Esir bu uzun süren kuşatmayı ve direnişi anlatırken, şehri açlığın sardığını, Ahlat halkının önce koyunları, sonra öküz ve inekleri, sonra mandaları, sonra atları, sonra eşekleri, sonra katırları, sonra köpek ve kedileri yediğini belirtir, ‘’fare avlayıp yediklerini bile duyduk’’ der. Hiç kimsenin dayanamayacağı bir direnç gösterdiler Ama Hvarezmliler kaleyi bu sefer zapt etiler ve Celaleddin bizzat kalenin içinde bulunan Prenses Tamta’yı esir aldı, ‘’üç gecelik zifaf hakkı’’nı onunla geçirdi.
Bu ‘’zifaf hakkı’’ tecavüzünün aslında Celaleddin Hvarezmşah’ı kızdıran ve intikam almasına yol açan bir olay nedeniyle küçük düşürmek için kasıtlı olarak gerçekleştiğini belirtenler de var:
Denildiğine göre Celaleddin Hvarezmşah batıya doğru istila hareketlerine yöneldiğinde aldığı ilk şehirlerden biri de Tebriz’di. O zaman Tebriz’i esasında son Büyük Selçuklu Sultanı III. Tuğrul Şah’ın kızı Melike yönetiyordu. Melike Azerbaycan Atabek’i Muzafereddin Özbek’le evliydi. Melike iktidarını korumak için, Tebriz’i kuşatmış olan Celaleddin’le bazı pazarlıkların ardından kendisini kocasından boşatarak onunla evlendi. Yıl 1225 idi. Sonra istila hareketlerinde Celaleddin’le beraber Hoy (Xoy)’a kadar geldi. Hoy’da ondan kaçarak Ahlat şehrine sığındı ve orada yaşamaya başladı. Bu arada Melik Eşref’in Ahlat naibi Hacib Hüssameddin Ali’yi Azerbaycan üzerine saldırılar yapması için defalarca kışkırttı.
Bundan doğan öfkeyle Celaleddin Hvarezmşah Ahlat kalesini zapt ederken Melike’yi değil Tamta’yı buldu ve onu küçük düşürdü. Melike daha önce sıvışmış olmalı[26]….
Celaleddin ardından Tamta ile ilişkilerini ’normalleştirmek’ için onu resmen kendisiyle evlenmeye mecbur etti. Tarihçiler kocası Melik Eşref o dönemde orada olmamakla beraber sağdı, bu nedenle Tamta bu evliliğe asla razı olmadı, evlilik ona rağmen gerçekleşti derler.
Bütün tahribat ve felaketlerine rağmen Hvarezmilerin Azerbaycan Kafkasya ve Kürdistan’daki istila ve talanları kısa sürdü. Eylül 1230’da Rum Selçuklu devletinin sultanı Alaeddin Keykubad, Eyyubi Meliki El Eşref’le birleşti. Gürcü ve Ermeni orduları da onlara katıldılar. Çünkü 1226’da Hvarezmiler Gürcistan’ın başkenti Tiflis’i istila ederken büyük tahribatlar yapmışlar, şehirdeki bütün kiliseleri yakmışlardı. Artık şehri geri alamayacaklarına inanan Gürcüler önlem olarak bir yıl sonra bizzat kendileri şehre saldırarak yerle bir etmişlerdi.
Tabi ki en çok Eyyubiler hem Ahlat’ı kaybetmekten, hem de Prenses Tamta’nın bu kadar küçük düşürülmüş olmasından dolayı öfkeliydiler. Tümü birlikte bir an önce Hvarezmlileri dize getirmek istiyorlardı. Ordular Erzincan yakınındaki Yassıçemen’de karşılaştılar. Önce Hvarezmliler üstün gelecekler gibi göründü, ancak savaşın üçüncü gününden itibaren Hvarezm ordusu ta Hoy’a kadar geri püskürtüldü. Eyyubi orduları bu süre içinde Ahlat’ı kurtardılar. Celaleddin Hvarezmşah beraberinde Azerbaycan’a götürdüğü için Prenses Tamta orada değildi. Fakat savaşı sona erdiren barış anlaşmasının içinde Tamta’nın serbest bırakılarak Ahlat’a gönderilmesi de vardı. Celaleddin’le olan zoraki evliliği dört ay sürmüştü.
Aynı yıl Celaleddin Hvarezmşah için büyük felaket 1230 yılında batıya, en başta da Azerbaycan’a yeni bir istila seferi başlatan Moğol serdarı Cengiz Han’ın oğlu Ögedei Han’dan geldi. Ögedei Han’ın komutanı Çormaqan 1230’da Azerbaycan’a gelince ilk hedef olarak Celaleddin’i seçti. Celaleddin ordusuyla Moğolların önünden kaçtı, onlar takip ettiler. Sonunda 1231 yılında Amid yakınlarında köşeye sıkıştırıldı, yapılan savaşta ordusu yenilerek darmadağın oldu. Kendisinin dağılan ordusuyla tüm bağları koptu, başının çaresine bakmak üzere tebdili kıyafetle tek başına Kürdistan dağlarına doğru kaçtı. Dağda iki Kürt tarafından ele geçirildi ve öldürüldü. Kimi bunların onu tanıyamayan hırsız iki Kürt tarafından elbiseleri ve atı nedeniyle öldürüldüğünü, kimisi de onun bu iki Kürt tarafından tanındığı için intikam almak amacıyla öldürüldüğünü belirtir. Çünkü Hvarezmşah bu iki Kürtün akrabalarını öldürmüştü. Ayrıca onun Celaleddin olduğu bilinmeden öldürüldüğünün yanısıra, kim olduğu anlaşılınca cesedinin o dönemdeki Meyyafarıqin Emiri’ne götürüldüğü ve şehir dışında yakın bir yerde Emir tarafından şanına yakışır bir şekilde gömüldüğü iddiaları da var. Ancak bugüne kadar Meyyafarıqin ya da yakınlarında Celaleddin Hvarezmşah’ın mezarına rastlanabilmiş değil.
Tabi o dönemde on yıllarca Celaleddin’in ölmediği bir yerlere gizlendiği ve yeni bir istila ve barbarlığa hazırlandığı yolunda dedikodular yayılıp yüreklere korku da salındı.
Hvarezmilerin çok yıkıcı ama uzun sürmeyen istila dönemleri sona erdi. Buna bağlı olarak Prenses Tamta Melik Eşref’in resmi karısı olarak Ahlat’a dönerek tarih sayfalarındaki görünmez yerine yeniden oturdu. Bu arada Moğol istilası 1230-31’den itibaren 6 yıla kadar ara verdi. Ardından daha bir süreklilik taşıyan ve ele geçirecekleri yerlerde kalmayı amaçlayan bir güçle istilalar yeniden başladı. Bu zamanda yerli melik ve sultanların kendi aralarındaki rekabet ve savaşlarında da artış geründü. Bu bağlamda Rum Selçuklu sultanı I. Alaeddin Keykubat Pervane Kamyar ile birlikte Ahlat’ı ele geçirdi. Alaeddin Keykubat şehri Pervane’ye teslim ederek geri döndü. Bu zapt ediş Celaleddin Hvarezmşah’ın ölümünün hemen ardından gelmişti.[27]
Bu yıllarda Tamta’dan haber yok, ama onun kocası Melik el Eşref’in yanında olmadığı kesin. 1229’da Melik Muazzam ölünce Melik Eşref El Cezire’deki varlıkları ve mülkleri karşılığında başkent Şam’ın tam hakimi oldu. Periferide sadece Ahlat kendi mülkiyetinde kalmıştı, fakat onun da Şam ve Suriye’deki mülk değişimleri ve kuzey ve doğudan gelen Moğol istilaları nedeniyle ülkenin ana parçalarıyla tüm bağları kopmuştu. Moğollar Suriye ve Şam’a da saldırdılar fakat yenildiler ve sonuçta aşağı yukarı bugünkü Suriye sınırı Moğollarla Eyyubiler ve daha sonra Memluklular arasında bir sınır gibi oldu. Anlaşıldığı kadarıyla Melik Eşref Ahlat’ı ve melikesi Tamta’yı tamamıyla kaderleriyle baş başa bıraktı. Tabi kendi yönetiminde olsa bile Tamta’nın Ahlat Kalesi’nde muhtemelen oturmadığı ve daha çok kardeşi Avag’la beraber onun Kuzey Ermenistan’daki Kayean Kalesi’nde kaldığı belirtilebilir.[28]
1936’da Moğollar Kayean Kalesi’ne saldırdılar, Avag babası İvane ile beraber yenilerek kaleden kaçtılar ve Kraliçe Rusudan’ın diwanına ulaştılar. Avag, kızı Xoşak’ı Moğol komutanı Çormaqan’ın iyi niyetini kazanma ümidiyle rehin olarak gönderdi, fakat bu kar etmedi ve kale kısa bir süre sonra düştü. Ondan kısa bir süre sonra aynı yıl Ahlat Kalesi de Moğolların eline düştü.
Avag o sırada Volga nehrinin batısında ordularının başında bulunan Cengiz Han’ın torunu Batu’nun yanına gönderildi. Yapılan pazarlıklardan sonra Avag serbest bırakılarak vasal olarak bölgesine geri gönderildi. Sadakatini sağlamak için kendisine Moğol bir gelin de verildi. Döndükten sonra diğer prens ve hanedan başlarını da Moğollardan yana kazanacaktı. Avag, amcası Zakare’nin oğlu Shahanshah Mkhargdzeli’yi, Vahram Pehluvani’yi, oğlu Aghbogha’yı, Ani dolaylarındaki hanedan ileri gelenlerini, Doğu Ermenia’nın Xaçen Eyaleti’nin emiri Hasan Celaludevle’yi ve başka pek çoklarını Moğollarla beraber davranmaya ikna etti. Tabi bunlar tek tek gelerek geçmişte yaptıklarından dolayı Moğol büyüklerinden özür dilediler ve tabiiyetlerini bildirdiler.
Olayları anlatan tarihler Tamta’nın adını vermezler. Bu nedenle onun Ahlat’ta mı yoksa Kanean Kalesi’nde kardeşinin yanında mı olduğunu bilemiyoruz. Fakat bu dönemdeki Gürcü kaynakları Avag’ı anarlarken aynı zamanda ona Ahlat’ın sultanı payesini de verirler. [29] Buradan hareketle onun Ahlat’ı kardeşiyle beraber yönettiği söylenebilir ve bölgededir. Yukarıda bahsedilen Moğol operasyonları sırasında, Tamta esir düştü. İlginçtir kaderi kardeşi Avag’ınki gibi olmadı. Onu Çormaqan yakaladı, önce batı Volga’da bulunan Batu’ya gönderildi. Fakat Ermenia’ya ya da Ahlat’a gönderilmek yerine tutsak bir halde Moğolistan’ın başkenti Karakurum’a, Büyük Ögedei Han’ın divanına gönderildi. Muhtemelen kardeşi Avag’ın sadakatini pekiştirmek ve süreklileştirmek için alınmış ekstra bir önlemdi bu.[30]
Melik Eşref 1237 yılında Şam’da öldü. Tamta yaklaşık 9 yıl ömrünü Karakurum’da geçirdi. 1243 yılında Moğollar orta Anadolu’ya doğru uzanıp Kösedağı Savaşı’nda Rum Selçuklularını yenilgiye uğratınca artık bütün Selçuklu idari yapısını ele geçirerek bölgenin, Selçukluları bile emirleri altına alan birinci derecede efendileri haline geldiler. Moğolistan’ın batı hanlığı; İlhanlı kurularak yepyeni bir Moğol sistemi inşa edildi. Rum Selçuklu devleti dâhil, egemenlikleri altındaki bütün devletlerde yeni bir vasallar devleti sistemi kuruldu. Kösedağı Savaşı’na gelindiğinde Kafkasya’da tam hüküm kurmuş olan Moğollar Ermeni ve Gürcü kral ve vasallerini de yanlarına almışlardı. Örneğin Kösedağı Savaşı’nda Ermeni ve Gürcü orduları Moğol ordularının saflarında savaşıyorlardı.
Bu arada Gürcistan’da Kraliçe Tamar’ın ardından önce kardeşi IV. Georgi Lasha tahta geçti, ancak kısa bir süre sonra mirasçı bırakmadan ölünce yerine Kraliçe Tamar’ın kızı Kraliçe Rusudan imparatorluğun başına geçti. Avag da Gürcü kraliyet divanında babasının ölümünün ardından atabek rütbesiyle onun yerine geçmişti.
Anlaşıldığı kadarıyla Avag Kraliçe Rusudan’dan Tamta’nın Karakurum’dan serbest bırakılması için girişimde bulunmasını istedi. Rusudan Prens Hamadulah adlı bir şahsiyeti elçi olarak Karakurum’a gönderdi. Karakurum’a gidip dönerken Prens Hamadulah Moğol Hanı’na Rusudan’ın Tamta’nın serbest bırakılması talebini iletti. Moğol Hanı, Tamta’yı, serbest bıraktığına ve ölen kocası Eyyubi Melik Eşref’in karısı olması nedeniyle Ahlat’ı miras olarak kendisine geri verdiğine ilişkin fermanla birlikte geri gönderdi. Böylece Tamta 5 bin kilometre geri gelerek Ahlat ve ona bağlı eski bölgenin melikesi olarak idarenin başına geçti. Tabi Moğollara bağlı bir vasal olarak… Aslında etraftaki diğer emir ve krallarla; örneğin Gürcistan kraliçesi, Trabzon’daki Rum Pontus krallığı, Rum Selçuklu sultanları ve Musul’un Lulularıyla, eşit pozisyonda idi. [31] Tamta Ahlat’ta kendi adına para bastırabilecek derecede yüksek bir pozisyona sahipti.
Tamta 1254 yılında Ahlat’ta öldü. Ölmeden önce on yıl boyunca Eyyubilerden devraldığı mirasla Ahlat Melikeliği yaptı. Muhtemelen kolay yıllar olmasa gerek. Çünkü diğer komşularıyla eşit statüdeki bir Moğol vasalı olarak onların arzuları doğrultusunda davranma, onları kızdırmadan Ahlat’ı yönetme konusunda oldukça zorlu çabalar göstermiş olmalı.
Orta Çağ Ahlat’ı
Bugünkü Ahlat’a bakılırsa Kürdistan’ın (Türkiye’nin Doğu Anadolu’sunun) geri kalmış, nüfusu 40 bin dolaylarında basit bir kasabası. Şehre bir-kaç kilometre uzaklıktaki tarihi Ahlat Mezarlığı olmazsa onun tarih bakımından eski bir şehir olduğu bile bilinemez. Yavuz döneminde yaptırıldığı söylenen Ahlat Kalesi o eski tarihi kale değildir. Tarihte bahsedilen Ahlat bugün bildiğimiz Ahlat değil, Van Gölü kıyısından biraz daha uzakta duran kale yıkıntıları ve etrafındaki toprağa gömülmüş şehir kalıntıları ve muazzam anıt mezarlarıyla bir dönem var olmuş Ahlat’tır.
Ahlat şehri, önce 1220’de Hvarezmilerin 1230’da da Moğolların saldırıları sırasında yakılarak yerle bir edildi, kiliseleri yakıldı, ardından 1246 ve 1276 yıllarındaki iki depremle büsbütün yerle dümdüz oldu. Şehir yeniden kurulurken artık eski yerinde değil, kıyıya daha yakın bir yer olan bugünkü yerinde kuruldu. Bu nedenle bugünkü Ahlat 13. yüzyılın sonları ile 14 yüzyılın başlarında kurulmuştur. Tarihi Ahlat’la her hangi bir ilişkisi yoktur.
Ahlat’ı istilacılar için cazip kılan onun geniş bir tarımsal üretimi, bağ ve bahçelere sahip olmasını sağlayan geniş ve yüksek ovasıdır. Onu yazın serin ve kışın ılıman kılan Van Gölü ve gölden şehre doğu esen güney ve doğu rüzgârları da yaşamak için çok elverişli bir ortam oluşturuyordu.
Ayrıca İslam dünyası ile Hristiyan dünyası arasında bir serhat şehriydi. Kuzeyden Gürcüler ve Ermeniler, Güneyden Kürtler ve Araplar, doğudan yine Farslar ve Kürtler, daha sonra Oğuz istilalarıyla doğudan ve kuzeyden gelen Türkmenler şehre doluşuyorlardı. Batıdan Bizans İmparatorluğu’nun sınırları oraya kadar geliyordu. Rumlar, Süryaniler ve Yahudiler de şehre ilgi duyuyorlardı. Dini bakımdan Hristiyanlığın dört-beş mezhebi, Musevilik, İslamiyet’in Şii ve Sünni mezhepleri, İsmailliler, Kürtlerde Zerdüştiler, sonradan Yezidiler… Moğollar beraberlerinde Şaman inançlarını da getirmişlerdi. İşte böyle kozmopolit çok kültürlü ve çok dinli bir şehirdi Ahlat. İranlı seyyah Nasır Hüsrev 20 Kasım 1046’da Ahlat’tan geçerken şehirde Arapça, Farsça ve Ermenicenin konuşulduğunu belirtir.
Ahlat doğudan batıya, kuzeyden güneye, güneyden kuzeye doğru giden orduların konaklama yeniden teçhiz olma alanıydı. Yanı başındaki Tarom (Muş) ovası hem genişliği hem de asker ve hayvanların yaşaması için gerekli olan tarım ürünleri, sebze, meyve ve hayvan yemleri bakımından zengindi. Batı ve Uzakdoğu arasındaki ipek yolunun üzerindeydi Kuzeyden güneye köle ticareti yapılıyor, bir köle pazarıydı. Ticaret kervanlarının konaklama yerlerinden biriydi, dört bir yandan gelip geçen kervanların buluşma noktası, pazar yerlerinden biriydi. Bütün bunlar Ahlat’a geniş bir refah, zenginlik ve gelişme katıyor, istilacılar ve fatihler için onu cazip bir hale getiriyordu.
Böyle bir serhad şehri olması nedeniyle de büyük merkezi imparatorluklar (Romalılar, Ermeniler, Gürcüler, Araplar, Mewaniler, Selçuklular, Eyyubiler onu uzun süre elde tutamıyor doğrudan merkezi yönetimlerle yönetemiyorlardı. Etrafındaki diğer bazı beylikler ve lokal idari birimlerle ya vasal statüde ya da bağımsız emirlik çerçevesinde varlığını hep sürdüre geldi orta çağda.
DİPNOTLAR:
[1]Vladimir Minorsky, 1953, Studies in Caucasian History, s. 102.
[2]Alexei Lidov, 1991, The mural paintings of Akhtala, p. 14, Nauka Publishers, Central Dept. of Oriental Literature, University of Michigan.
[3] Kirakos Gandzaketsi, The History of Armenian, İng Robert Bedrosyan, 1986, s.
[4]M. Brosset, Félisité Brosset, Gürcistan Tarihi, Çeviren Hrand D. Andreasyan, notlar ve yayına hazırlayan Erdoğan Merçil, TTK yayınları Ankara 2003.
[5] Yeni Yıl, Kürtler ve Hıristiyanlık, http://tr.zagrosname.com/yeni-yil-kurdler-ve-hiristiyanlik.html?fbclid=IwAR0sq3z2WA5gLBfRojYDlII5GXi0ok0rQ450jruUVbDW1kGO4qPZ7Ng4GUo
[6] M. Brosset, Histoire de Georgie, St. Petersburg, 1851, s. 266.
[7]age s. 267.
[8]age, s. 267.
[9] age, s. 268.
[10] H. Margarian, İran –Caucasus, vol.1, 1997, sayfa 25
[11] M. Brosset, s. 268
[12] age s. 269
[13] age s. 270.
[14] Vardan Araweltsi, Compilation of History, ingilizcesi Robert Bedrosyan, http://rbedrosian.com/va3.htm
[15] Tarixa Dewleta Kurdan, Muhammed ibn İbrahim ibn Muhammed ibn Ebu’l-Fewaris Ebduleziz Ensarî el-Xezrecî Kürtçesi M. Emin Narozi , Weşanxaneya Azad, İstanbul, 2015 s. 226.
[16] Antony Eastmond, Tamta’s World The life and encounters of a medieval noblewoman ftom Miidle East to Mongolia, Cambridge Universty Press, UK, 2017, s. 5-7
[17] İbn Kesir, c. İslam Devletleri (El Bidaye We’n-Nihaye) Türkçe, c. 13 s. 149-150
[18] Kirakos Gandzaketsi, History of the Armenian, İngilizcesi Robert Bedrosyan, 1986, s. 159
[19] Vardan Araweltsi, Compilation of History, ingilizcesi Robert Bedrosyan, http://rbedrosian.com/va3.htm, s 212
[20] (Antony Eastmond, Tamta’s World The life and encounters of a medieval noblewoman ftom Miidle East to Mongolia, Cambridge Universty Press, UK, 2017, s. 2
[21] Age s.
[22] Age, s. 82.
[23] Kirakos Gandzaketsi History of the Armenian, İngilizcesi Robert Bedrosyan, 1986, s. 46
[24] İbn Esir, El-Kamil Fi’t-Tarih, c. 3, s. 2474-8; Minorsky, Studies in Caucasian History s. 150; Tamtas World s. 9.
[25] (Tamta’s World, s. 9-10.
[26]Ata Melik Cuveyni, c 2. s. 445 aktaran age.
[27] C. Cahen, aktr Tamta’s World s. 12
[28] Tamta’s World s. 13
[29] Kartlis Tskhovreba, 334; Stepannos Episkopos in Armianskie istochniki 40. Aktran Antony Eastmond, Tamta’s World, s 343.
[30] Tamta’s World s. 344.
[31] Age, s. 14.
Gilda
Aw, this was an exceptionally good post. Spending some time and actual effort to generate a very good article… but what can I
say… I hesitate a lot and never manage to get anything done.
Kam
Excellent post. I am facing a few of these issues as well..
Elana
Hmm is anyone else encountering problems with
the images on this blog loading? I’m trying to figure out if
its a problem on my end or if it’s the blog. Any feed-back
would be greatly appreciated.
Reta
hello there and thank you for your info – I have certainly picked up anything new from right here.
I did however expertise several technical issues using this site, since I experienced to reload the website lots of times previous to I could get it to load properly.
I had been wondering if your web hosting is OK? Not that I’m complaining, but sluggish loading instances times will often affect your
placement in google and can damage your high-quality score if ads and marketing with Adwords.
Well I’m adding this RSS to my e-mail and can look out for much more of your respective intriguing content.
Make sure you update this again very soon.
Donnell
Great post. I will be experiencing a few of these issues as well..
Xiomara
Today, I went to the beach with my children. I found a
sea shell and gave it to my 4 year old daughter and said “You can hear the ocean if you put this to your ear.” She put the shell to her ear and screamed.
There was a hermit crab inside and it pinched her ear.
She never wants to go back! LoL I know this is totally off topic but I had to tell someone!
Ruby
Allow us encouraged you to the web site that’s heading to
provide the best of the pretty best from the Asian continent.
Warm, nubile teenagers who thought that cultural networks had been safe possess acquired their balances hacked and now all their naughty photos
and kinky videos are all over the Internet! We’ve gathered them all in one solitary web
site just therefore you have a tendency possess to appear for them anywhere
else!
his site consists of specific adult material and it is intended for
grownups only sexually!
By entering this site, you certify that you are at least 18 years previous -or at
least 21 yrs older if required in the locality
where you view this site- and that you possess voluntarily come to this
site in order to view sexually explicit material.
Luke
Hello, I feel Nilima Pawar. We provide Independent take provider inside most of best parts
of Coimbatore. I are a 22-year-old gal who has intense attention in intercourse and intimate pleasure.
I possess happen to be having enjoyment with different individuals and exploring my sexual needs since final one calendar year.
I was fresh new, sensuous, younger, attractive, quite properly shaped, hot and attractive
young lady who may help to make any kind of man happy in my
hands. I have fair pores and skin, longer tresses, very long throat, 34c size
bosoms, 28-inch waist, skinny and soft bum and athletic entire body with a
elevation of 5.6 foot. I am a comprehensive deal in a very sensible price.I am well skilled and experienced independent
companion. I know what my customers wish and how to make sure you them.
those who meet me as soon as, satisfy me again. I are that great.
I have a taste of every kind of intercourse.
Steady, gradual, tough, quick, grey. . .
every kind. I love sex in every type. You will enjoy carrying out it with me and love
to arrive back to me.
Wilburn
Incredible points. Solid arguments. Keep up the amazing work.
Gilda
Какие грибов укупить новичку психонавту
относительно психодислептических грибах начато тенькать плохо, но
также у этой медали на готовом столе теневая сторона.
на центре ХХ периода, от времени до времени псилоцибин
по полной обойме изучался числа самостоятельное биликсантин,
его использовали пользу кого исцеления наркомании,
беспокойных расстройств, депрессии.
С его подмогою облагораживали качество жизни болезненным
(яйца возьми завершающих стадиях
болезни, ликвидировали предсуицидальное изостазия, ориентировали недужным алкоголизмом.
Новые раскрытия на мед отрасли остановились толчком
ко тому, что почти все гроверов стукнули не разрешить
пререкания псилоцибиновых грибов и еще узнать себе в последнею роли миколога.
иду пду пдходят представители рода Psylocibe Cubensis.
Их ну точно давать стимул, сии штаммы невпроворот задремавшем множество.
Ant. меньшинство хворостей, а также новина тешит не только количеством самих грибов, (а) также вхождением псилоцибина.
Renato
Hey Girls and Guys… If you like discovering girls playing with ladies, licking, stroking, fingering, and
fucking each other Cunt Munchers is the web-site
for you then. You will notice scorching young lady on female actions Below, women participating in with and harming each others small pussy’s.
These women really love to fuck each other’s cunt’s, making use of their tongues, their fingers,
intercourse toys and games and tie on’s to make positive
their pussy’s happen to be properly and truly pounded tough and harsh !
These young women find hence banging soaked when they obtain utilized by each other,
they like to create each different cum moment and moment again !
Slapping their ass’s, yanking their scalp, and revealing each other what dirty little
slut’s they will be ! Scorching pics and the horniest lesbian slut video’s wait around
you inside ! It’s period for some substantial cunt
munching, cum now inside! The Young ladies xoxox
Candice
so they can serve you content other folks inside your
demo like. Companies like MindGeek that very own streaming sites and movie studios
can as well employ that details to tutorial film creation. Sandwich files likewise permits them to funnel written content that they
consider you specifically will enjoy directly toward you-even if in concept they don’t
find out who you happen to be, and simply understand your IP tackle or browser
data.
Isis
metrum.org (Metrology: The Forgotten Science) is
the particular webpage devoted to the memory of Livio Catullo
Stecchini.
The Persian Wars, The Origin of Money inside Greece and
additional historical events.
Felica
This x-rated site contains oriented components intended for adults only sexually.
You must be 21 years of period or aged to buy XXX product or to check out sexually explicit product
many of these as granny porn, granny intercourse, granny nude, if you happen to be certainly not 21,
upset by grown-up content or accessing this blog from a place
where this material is usually specifically prohibited by regulations, End Below!
For our safeguard,
I certify We am of an grown-up age 21 , and wish to check out x-rated components such as DVD films containing sex, explicit magazines and playthings sexually.
I warrant that it is lawful to look at such product in my nation and location.
My spouse and i will not support any slight, or perhaps any
particular person who would search for this personally offensive, to view this content.
I actually certify that We am not a town, region, express or common federal law enforcement officer, international ordinary, or
even inspector for the U. Postal Company,
All celebrities performing in the intimacy videos attached to this net web-site are
18 years of years or older.
Alfonso
Hey Girls and Guys… If you like finding young ladies playing with females, licking, stroking,
fingering, and banging each other Cunt Munchers is the internet site for you then. Right here you will look at
hot teenager girlfriend on girlfriend action, girls playing with and abusing each others younger pussy’s.
These ladies actually love to fuck each other’s cunt’s, making use of their tongues, their hands, making love
toys and band on’s to help make positive their pussy’s are usually effectively and truly pounded hard and harsh !
These young women acquire consequently banging humid when they get applied by each
some other, they love to generate each different cum moment and time once more !
Slapping their ass’s, drawing their locks, and showing each some other what unclean little
slut’s they are usually ! Sizzling pics and the horniest lesbian slut video’s wait you inside !
It’s period for some severe cunt munching, cum now inside!
The Girls xoxox
Blvnmf
buy levaquin generic purchase levofloxacin generic
Kristy
Merely the fact that she agreed to permit you ejaculate inside her is sufficiently
confirmation that she accepts you for who you are, and she doesn’t mind if she gets knocked up,
as longer as she gives you the sexual satisfaction that you deserve.
The entire experience of possessing making love is definitely pleasant,
but nothing at all heart beats a wonderful climax, specifically if you’re undertaking it raw and possess decided certainly not to yank out.
Quite possibly it’s one of her safe days and nights, or conceivably she’s using labor and birth management capsules,
that’s why she let you cum inside her. But of
the predicament irregardless, the only thing that concerns to you
will be that you have been capable to release all of the sperm inside your
balls, into her womanhood, as if you both were preparing to
have a baby. Let’s disclose it, when you’re in the area, it’s also many of a process to
draw out, as you are usually previously taken over by your norms of behavior.
Those very same intuition have helped in ramping up mankind’s population across the earth.
But this right time, you’deb prefer not to have your girlfriend pregnant in fact.
But you just can’t aid it. And neither can she. There’s
actually a large prospect that she packaged her lower limbs
around you before you cum, just to produce confident that you throw all your gentleman juice in her pussy.
It’s the exact same circumstance for her, as she can’t handle herself, considering that whatever might come about after you both climax will be
something that prospect you and her would take care of rather.
This will be the short moment, and there’s no preventing you both
from getting orgasm, though you don’t have rubber on your dick perhaps.
Nowadays, we’re certain that unless you’re definitely gunning to put a
infant inside her belly, the consequences would really be devastating, not necessarily unless she
actually does place plenty of tablets beforehand.
But you don’w not caution nowadays, so you run in generating it into a great merely,
cozy, sticky creampie. You both decided to carry out it, consequently you’re simply producing certain that everything will be worthwhile
it before you both clean yourselves up. That last imagined might turn out to be extra horrific than you think, but remove the probability of trashing her up, and you got yourselves the very best approach to finish
up the whole issue! Creampies are not necessarily only hearty to the contact, you’d as well acquire a awesome
check out of her pussy as drops of cum slowly trickle down from her vagina.
She might not necessarily be able to find it as it takes place,
but confident more than enough, she’ll think as substantial as you will be simply because
of what’s going on down there.
Ginger
These are actually fantastic ideas in regarding blogging.
You have touched some good things here. Any way keep up wrinting.
Sven
This combine of Dutch,
She got the information of Alexis De Vell
in California and went to the Western world Coast
to fire some videos. Her gorgeous figure landed her
as Wicked Pics first ever contract girl immediately.
Chasey has her own signature bank toy series seeing that well like many video lessons that are ever popular.
Her mainstream credits consist of different appearances in demonstrates such as HBO’s Tales From The Crypt, the film Orgazmo, the Spike Lee motion picture
He Got Activity and the tunes training video for Everclear’s covers of The Kids
Are Again In City.
icp internet computer
Reading your article helped me a lot and I agree with you. But I still have some doubts, can you clarify for me? I’ll keep an eye out for your answers.
zoritoler imol
I carry on listening to the news bulletin speak about getting boundless online grant applications so I have been looking around for the best site to get one. Could you advise me please, where could i get some?
Lou
It’s truly a great and useful piece of information. I’m
happy that you simply shared this helpful information with us.
Please keep us up to date like this. Thanks for
sharing.
Cody
Awesome blog! Is your theme custom made or did you download it from
somewhere? A theme like yours with a few simple adjustements would really make my
blog jump out. Please let me know where you got your theme.
Many thanks
Callie
I visited severral webb sites ecept the audi quality ffor audio songs predsent at this sute iss truly excellent.
binance margin calculator
I don’t think the title of your article matches the content lol. Just kidding, mainly because I had some doubts after reading the article.
graliontorile
Hi! This is kind of off topic but I need some guidance from an established blog. Is it difficult to set up your own blog? I’m not very techincal but I can figure things out pretty fast. I’m thinking about making my own but I’m not sure where to begin. Do you have any points or suggestions? Cheers
Lakeisha
Your article was well-written and provided an impartial perspective on this topic, which
is uncommon these days.
Dessie
no deposit online casino real money online cash casinos real money casino x online blackjack
Osvaldo
bet online casino real money online casino no deposit bonus codes mobile casino sites play real money online casino
Charli
online casino with free signup bonus real money usa no deposit casino
real money online casino games free online casino to win real money
Dennis
free casino slot games online casino real money macedonia online casino slots best casino online
Coral
real online games for cash online casino game real money online gambling casino real money online casino usa real money no deposit bonus
Danilo
free online games to win real money no deposit bonus casinos casino online confiavel online casino games real money
Raphael
play for real money casino paypal games for real money online real money
slots casino x
Cheryl
all online casinos real online gambling real casino games online hollywood casino real money online
Charla
real casino online for real money online casino gaming live casino online vegas casino online
Jayson
online casino game real money biggest online casino bonuses
vegas world play online casino games facebook online slots real money free bonus
Vincent
vegas slots free casino casino free free casino games no download super slots
Bridget
in the money slots scatter slots naked old vegas world slots quick hits slots
Rolando
winning slots free games free real casino
slots online casino 888 free slots 888 free slots machine
Deloras
play free slots online all free slots machine game free
slots instant play dgn free slots
Therese
slot machines free games infinity slots on facebook in the money slots wind creek casino free play online
zoritoler imol
Hey there! Would you mind if I share your blog with my myspace group? There’s a lot of people that I think would really appreciate your content. Please let me know. Thank you
Marta
scatter slot facebook free casino slot games lincoln slots online free caesars slots
Tiffany
There is definately a lot to find out about this
subject. I really like all the points you have made.
Houston
online casino slots caesars casino free slots viva video slots free play free vegas slots
Vernell
free no downloads slots google free slots konami
slots triple diamond slots free
Nannie
I know thi website gives uality dependent content
and othsr material, is there any other webb sitee
which offeers such things in quality?
binance sign up
Your point of view caught my eye and was very interesting. Thanks. I have a question for you. https://accounts.binance.com/en/register-person?ref=P9L9FQKY
graliontorile
I always was concerned in this topic and stock still am, appreciate it for posting.
libbyevans461@gmail.com
Hi there,
We run an Instagram growth service, which increases your number of followers both safely and practically.
– Guaranteed: We guarantee to gain you 400-1200+ followers per month.
– Real, human followers: People follow you because they are interested in your business or niche.
– Safe: All actions are made manually. We do not use any bots.
The price is just $60 (USD) per month, and we can start immediately.
If you are interested, and would like to see some of our previous work, let me know and we can discuss further.
Kind Regards,
Libby
JimmyZef
buy prednisone without rx: https://prednisone1st.store/# prednisone brand name in usa
alexp8530
http://wpblog.christmascookiesworld.com/art/@kasianidewi336/bangku-sisi-jendela-9465a4361b38 http://wpblog.christmascook rujsnkx
alexp6743
http://topmanual.christmascookiesworld.com/art/@pamps_quevedo/lrf-e-o-artigo-35-2874b1a23ecc http://topmanual.christmasc rujsnkx
alexp7944
http://myposts.comoganharnocasino.world/index.php?p=15 http://myposts.comoganharnocasino.world/art/@josephramelo/chaplai rujsnkx
alexp3651
http://frmediumblog.cigarettessalecoupons.com/art/@DavidKWhitlock/how-much-value-does-celebrity-bring-to-the-porsche-mar rujsnkx
alexp6840
http://writesmedium.lowtestosterone45.com/art/@nehasingh_2050/i-want-you-in-all-my-birth-ddba4424b721 http://writesmediu rujsnkx
alexp1857
http://frblogposts.cigarettessalecoupons.com/art/@amrideen41/35-best-inspirational-quotes-to-help-you-stay-diligent-ac17 rujsnkx
alexp8930
http://writestop.christmascookiesworld.com/art/@panchajanya/what-does-it-mean-when-we-say-infinitely-many-21fb9f4cac9d h rujsnkx
alexp612
http://topmedium.cuponsdescontos.org/art/the-machinery-of-government/how-to-make-all-queenslanders-a-priority-2e83198c80 rujsnkx
alexp1611
http://frpostsnotes.cigarettessalecoupons.com/art/@sarahaddyson02/is-it-a-good-idea-to-take-a-look-at-dog-beds-6f93bbee5 rujsnkx
alexp7803
http://blogwrites.cuponsdescontos.org/art/@kkbonomini/how-gendered-are-your-clothes-90b796b06760 http://blogwrites.cupon rujsnkx
alexp4969
http://topblog.christmascookiesworld.com/art/the-lark/perfume-e9c997514f36 http://topblog.christmascookiesworld.com/art/ rujsnkx
alexp3698
http://topread.comoganharnocasino.world/art/@customtailoredmarketing/a-long-goodbye-in-the-garden-705ab7afc20a http://to rujsnkx
alexp7945
http://topblog.christmascookiesworld.com/art/native-token/charity-tribe-review-881666fc8669 http://topblog.christmascook rujsnkx
alexp9008
http://mediummanual.lowtestosterone45.com/index.php?p=14 http://mediummanual.lowtestosterone45.com/art/@prowler/game-of- rujsnkx
alexp7285
http://mediumtop.lowtestosterone45.com/art/@alain.broyon/stop-persecuting-clients-in-private-banking-industry-701d30391d rujsnkx
alexp3363
http://mediumdesk.comoganharnocasino.world/art/yes-wrestling/the-year-of-toni-storm-1468fbfa0b3c http://mediumdesk.comog rujsnkx
alexp420
http://postsblog.christmascookiesworld.com/art/@marissavictoriawriter/i-choose-a-career-that-i-never-considered-2ae65076 rujsnkx
alexp4900
http://writesdesk.cuponsdescontos.org/art/@dezikoster/not-feeling-the-love-just-add-gratitude-893bb7d7bade http://writes rujsnkx
alexp9251
http://blogtop.christmascookiesworld.com/art/@sales.iceqbs/lean-six-sigma-certification-in-chennai-7eafcc2c710 http://bl rujsnkx
alexp5549
http://topread.christmascookiesworld.com/art/@novotneymaggie/six-songs-that-will-inspire-your-life-6e27bfa7101d http://t rujsnkx
alexp8274
http://writesposts.christmascookiesworld.com/art/@cryptocurrencyaholic/south-korean-exchanges-are-barring-foreign-reside rujsnkx
alexp4462
http://mediummanual.comoganharnocasino.world/art/@craftcartwright/10-top-tips-for-selling-on-redbubble-7e8c4b625573 http rujsnkx
alexp7140
http://deskmy.comoganharnocasino.world/art/@laurenlanderswriter/lazy-composting-or-cold-composting-aka-i-threw-in-on-the rujsnkx
alexp1946
http://frblogmy.cigarettessalecoupons.com/art/xcellab-magazine/6-amazing-russian-classics-you-should-read-before-your-tr rujsnkx
alexp9628
http://blognotes.christmascookiesworld.com/art/@centerpointeducationsolutions/building-better-assessments-for-learning-5 rujsnkx
alexp9404
http://frmyblog.cigarettessalecoupons.com/art/@condoinvestca/top-4-reasons-exchange-district-condos-will-be-a-highly-pro rujsnkx
alexp615
http://poptop.christmascookiesworld.com/index.php?p=8 http://poptop.christmascookiesworld.com/art/@rankseolinks/intendin rujsnkx
alexp4078
http://postswp.comoganharnocasino.world/art/@edmiltonvaz550/como-ser-emprendedor-de-alto-rendimiento-8af759b40b9 http:// rujsnkx
alexp9201
http://mytop.lowtestosterone45.com/art/promptly-written/mardi-gras-memory-40d6b1df0e80 http://mytop.lowtestosterone45.co rujsnkx
alexp2668
http://mediumtop.cuponsdescontos.org/art/@tedeflor/el-oficialismo-se-prepara-para-votar-la-unicaba-be69055f8811 http://m rujsnkx
alexp5012
http://writesmanual.lowtestosterone45.com/art/tomer-talks/i-am-not-my-name-624123c9166 http://writesmanual.lowtestostero rujsnkx
alexp3494
http://wpmedium.cuponsdescontos.org/art/voicehq/bridging-the-gap-between-art-and-technology-dca69b30992 http://wpmedium. rujsnkx
alexp1993
http://frmanualtop.cigarettessalecoupons.com/art/@eduardo.rico/from-chemist-to-developer-how-i-changed-my-career-ec9fb00 rujsnkx
alexp6869
http://frdeskblog.cigarettessalecoupons.com/art/@dariusfammon/microsoft-really-wants-its-new-browser-to-be-the-best-pdf- rujsnkx
alexp2896
http://topmy.lowtestosterone45.com/art/mashvisor/the-best-way-to-find-multi-unit-properties-for-sale-c4552ce35c7e http:/ rujsnkx
alexp4843
http://topblog.comoganharnocasino.world/art/security-privacy-risk-management-blockchain/cyber-security-news-for-9apr2020 rujsnkx
alexp7455
http://frnotesmy.cigarettessalecoupons.com/art/@plansketo/healthy-food-diet-plan-c55951afabb5 http://frnotesmy.cigarette rujsnkx
alexp635
http://frpoptop.cigarettessalecoupons.com/art/snapsight/user-testing-with-real-tourist-158234ba1ec8 http://frpoptop.ciga rujsnkx
alexp262
http://postsblog.cuponsdescontos.org/art/@ethan_26937/the-advantages-and-disadvantages-of-transcribing-f72f646151ba http rujsnkx
alexp2993
http://topposts.cuponsdescontos.org/art/@rathhinmathhur/the-lifestyle-of-robin-roy-d5b7409788af http://topposts.cuponsde rujsnkx
alexp3302
http://topwrites.christmascookiesworld.com/art/@NinaDaring/how-to-write-erotic-stories-that-readers-will-love-2060a36567 rujsnkx
alexp346
http://topmy.lowtestosterone45.com/art/waveguide-io/3-reasons-why-you-need-ux-design-b387c10bd68a http://topmy.lowtestos rujsnkx
alexp5326
http://writesmanual.christmascookiesworld.com/art/bloomberg/how-many-hipsters-does-it-take-to-change-a-lightbulb-a2e49fe rujsnkx
alexp5478
http://frnotestop.cigarettessalecoupons.com/art/writers-of-the-innovator/be-brave-f09f9aa240bf http://frnotestop.cigaret rujsnkx
alexp9762
http://blogread.lowtestosterone45.com/art/plotx/plotx-community-mining-program-9e278114b67b http://blogread.lowtestoster rujsnkx
alexp8459
http://writesread.cuponsdescontos.org/art/@gauravjaini/how-facebook-newsfeed-works-7c2b55547a86 http://writesread.cupons rujsnkx
alexp405
http://frblogmy.cigarettessalecoupons.com/index.php?p=6 http://frblogmy.cigarettessalecoupons.com/art/@getinfame/how-to- rujsnkx
alexp1221
http://writestop.christmascookiesworld.com/art/nz-openers-solid-after-pakistan-post-strong-total-of-438-in-karachi-5a007 rujsnkx
alexp9725
http://topposts.cuponsdescontos.org/art/@viomorett/en-este-proyecto-nuestro-objetivo-fue-crear-una-plataforma-para-la-en rujsnkx
alexp5180
http://popmy.lowtestosterone45.com/art/@mazenhegazy315/a-comprehensive-guide-to-obtaining-free-car-insurance-quotes-c3e3 rujsnkx
alexp1536
http://poptop.christmascookiesworld.com/art/swlh/data-personhood-f1c0cf519633 http://poptop.christmascookiesworld.com/ar rujsnkx
alexp2674
http://mediummy.lowtestosterone45.com/art/@valentindgkjanet/buy-facebook-page-verification-7c6c83e0bf29 http://mediummy. rujsnkx
alexp1969
http://notesposts.comoganharnocasino.world/art/@luthfiyashanisa5/rencana-pemindahan-ibu-kota-indonesia-saat-ini-mungkin- rujsnkx
alexp7057
http://mediumnotes.cuponsdescontos.org/art/analytics-vidhya/5-websites-where-you-can-find-free-datasets-for-machine-lear rujsnkx
alexp2125
http://blogmedium.christmascookiesworld.com/art/@work36323/celebrating-three-powerful-women-387e61b7b85e http://blogmedi rujsnkx
alexp3042
http://topmanual.christmascookiesworld.com/art/@mstpierre3/herd-immunity-85c1a3d3dbb9 http://topmanual.christmascookiesw rujsnkx
alexp942
http://frpopposts.cigarettessalecoupons.com/art/@exploremoreblog/top-5-health-benefits-of-cycling-b963ec2a43e4 http://fr rujsnkx
alexp3249
http://blogread.christmascookiesworld.com/art/@oxygemmalexy/kamar-tidur-venus-adalah-tempat-ternyaman-di-muka-bumi-a5b1e rujsnkx
alexp59
http://frpopmedium.cigarettessalecoupons.com/art/@mooflairmooflair/which-term-means-surgical-repair-of-the-bladder-13f7f rujsnkx
alexp8777
http://wpposts.comoganharnocasino.world/art/@maidenquill/the-wish-dee7c5562908 http://wpposts.comoganharnocasino.world/a rujsnkx
alexp735
http://frnotesblog.cigarettessalecoupons.com/art/@r.lesch97/pull-up-on-bootstrap-2081f1d0886 http://frnotesblog.cigarett rujsnkx
alexp9017
http://mediumpop.comoganharnocasino.world/art/@novabackup/is-it-necessary-to-back-up-microsoft-365-data-cc5c88735baf htt rujsnkx
alexp6126
http://writesblog.cuponsdescontos.org/art/@ArtemVao/13-bowie-records-you-should-hear-11807d27dcbc http://writesblog.cupo rujsnkx
alexp2906
http://topblog.christmascookiesworld.com/index.php?p=19 http://topblog.christmascookiesworld.com/art/@f2013880/why-thera rujsnkx
alexp8976
http://frmanualmy.cigarettessalecoupons.com/art/@manarahmed3124/trend-and-technology-that-are-transforming-the-real-esta rujsnkx
alexp8526
http://frblognotes.cigarettessalecoupons.com/art/resistance-poetry/virtue-signal-2d774c4706e2 http://frblognotes.cigaret rujsnkx
alexp5485
http://topmy.lowtestosterone45.com/art/@renukatandon08/go-ahead-become-a-gold-digger-3a01338243d3 http://topmy.lowtestos rujsnkx
alexp9836
http://frnotesposts.cigarettessalecoupons.com/art/@rupal07_64250/summary-of-key-metrics-of-networks-performance-21c0a65d rujsnkx
alexp2915
http://frpopmanual.cigarettessalecoupons.com/art/@ananthanarayanan431/the-impact-of-generative-ai-on-the-world-bb927b096 rujsnkx
alexp873
http://postswp.comoganharnocasino.world/art/high-praises-church/take-it-to-the-lord-in-prayer-150ae387c9e1 http://postsw rujsnkx
alexp8105
http://topwrites.cuponsdescontos.org/art/@sonnet.ai/sonnet-ai-on-arirang-tv-1f425955a5a8 http://topwrites.cuponsdesconto rujsnkx
alexp4331
http://wptop.cuponsdescontos.org/art/@catherinelockley/rewire-your-brain-to-beat-lockdown-blues-4c81108339c6 http://wpto rujsnkx
alexp3764
http://blogdesk.cuponsdescontos.org/art/@reconroofinggutters123/effectively-repairing-damaged-roofs-throughout-massachus rujsnkx
alexp6886
http://postsmanual.comoganharnocasino.world/art/@topbestfurniture/a-dietitian-discusses-food-as-skincare-by-aminaz-salon rujsnkx
alexp171
http://writestop.lowtestosterone45.com/art/@neana.andrade/polkadot-4e2604eea054 http://writestop.lowtestosterone45.com/i rujsnkx
alexp3557
http://topwp.christmascookiesworld.com/art/@thelifesciencemagazine/5-simple-ways-to-prevent-your-nails-from-breaking-84c rujsnkx
alexp4037
http://mediumpop.lowtestosterone45.com/art/insider/12-wild-things-that-happened-at-disney-parks-this-year-900f799076ea h rujsnkx
alexp2137
http://frnotesmedium.cigarettessalecoupons.com/art/@rotxed/sunsetting-methodscount-com-cb5693a9586 http://frnotesmedium. rujsnkx
alexp2644
http://notesblog.christmascookiesworld.com/art/@kirankassyap/first-vr-project-d97d620adbd7 http://notesblog.christmascoo rujsnkx
alexp436
http://frnotestop.cigarettessalecoupons.com/art/@edsonevargas/east-asia-2018-edde85ea5f59 http://frnotestop.cigarettessa rujsnkx
alexp7310
http://writesposts.christmascookiesworld.com/art/@fightfourhealth/taken-from-best-bjj-seattle-article-5b47b1fc2852 http: rujsnkx
alexp6983
http://writesnotes.christmascookiesworld.com/art/@kaczanowski.tomek/publish-feedback-to-all-participants-d04ba2342be0 ht rujsnkx
alexp2369
http://popblog.christmascookiesworld.com/art/@empathyprojectonline/teaching-empathy-using-online-simulations-60406fdf8ac rujsnkx
alexp2771
http://blogwrites.cuponsdescontos.org/art/supplierty-news/state-loan-program-for-small-business-in-nassau-county-new-yor rujsnkx
alexp9320
http://blogmy.christmascookiesworld.com/index.php?p=5 http://blogmy.christmascookiesworld.com/art/firebrand/how-to-inspi rujsnkx
alexp238
http://topmanual.comoganharnocasino.world/art/@facturedo/10-herramientas-gratuitas-para-trabajar-en-equipo-eficientement rujsnkx
alexp9276
http://topposts.cuponsdescontos.org/art/time-kapsule/a-vacation-to-remember-92f11e35e796 http://topposts.cuponsdescontos rujsnkx
alexp3637
http://mediummanual.comoganharnocasino.world/art/@rs_58761/namorar-ou-um-tamovip-d656207a5913 http://mediummanual.comoga rujsnkx
alexp560
http://mediumtop.lowtestosterone45.com/art/@thiakx/how-to-create-differentiating-products-in-the-face-of-ai-democratizat rujsnkx
alexp7172
http://manualwrites.christmascookiesworld.com/art/better-man/keeping-your-brand-relevant-in-a-pandemic-970d34a9348a http rujsnkx
alexp9130
http://topblog.christmascookiesworld.com/art/@kulkarni.avadhoot/product-teams-and-household-innovations-93c382fbbae1 htt rujsnkx
alexp651
http://popmanual.christmascookiesworld.com/art/@Anthony-Lam/why-you-should-never-touch-crypto-again-306469335aaa http:// rujsnkx
alexp5815
http://topmedium.cuponsdescontos.org/art/@idan.lakritz/for-all-of-the-utility-token-haters-c230eb281c2d http://topmedium rujsnkx
alexp319
http://mediumpop.lowtestosterone45.com/art/laddershq/4-rituals-proven-by-neuroscience-to-make-you-happy-f30489df708d htt rujsnkx
alexp1313
http://popwrites.christmascookiesworld.com/art/analytics-vidhya/making-music-with-code-introduction-to-sonic-pi-5e7347d0 rujsnkx
alexp5645
http://topmedium.cuponsdescontos.org/art/pavlovs-chicken/october-af539d131ec7 http://topmedium.cuponsdescontos.org/art/@ rujsnkx
alexp2119
http://frnotesread.cigarettessalecoupons.com/art/@khalif7/acceptance-c7b91f5e8315 http://frnotesread.cigarettessalecoupo rujsnkx
alexp4044
http://topnotes.christmascookiesworld.com/art/@maulanakadir274/dari-mana-pengembalian-lp-clipper-berasal-8b7fdcc62f4e ht rujsnkx
alexp4743
http://frmyblog.cigarettessalecoupons.com/art/@omarjabhaoui/how-to-brainwash-yourself-for-success-and-destroy-negative-t rujsnkx
alexp5208
http://myblog.christmascookiesworld.com/art/@ysfqwe1/how-to-conduct-a-good-focus-group-in-singapore-4fdfe4912030 http:// rujsnkx
alexp3483
http://poststop.comoganharnocasino.world/art/@snt-io/status-buyback-and-burn-sales-program-76e4385bc1b9 http://poststop. rujsnkx
alexp5200
http://topmy.lowtestosterone45.com/art/@leonardogonzalezdellanblog/leonardo-gonzalez-dellan-tips-for-being-a-successful- rujsnkx
alexp4956
http://popposts.comoganharnocasino.world/art/@abpass/install-configure-cassandra-v3-cluster-e1fa34172e05 http://popposts rujsnkx
alexp1423
http://frpopmedium.cigarettessalecoupons.com/art/@mob-org/mobilecoin-buyback-and-burn-sales-program-c68f2bfbcab0 http:// rujsnkx
alexp5593
http://topread.comoganharnocasino.world/art/@sameerasachdev/how-trauma-impacted-my-brain-26aa4cbb4e2a http://topread.com rujsnkx
alexp1776
http://topmy.cuponsdescontos.org/art/geekculture/best-practices-for-designing-rest-apis-e52808c7f8e1 http://topmy.cupons rujsnkx
alexp4575
http://frmanualblog.cigarettessalecoupons.com/art/@ryszardpgzr147/the-worst-advice-you-could-ever-get-about-strains-revi rujsnkx
alexp7887
http://mynotes.lowtestosterone45.com/art/@bigideashr/social-recruiters-of-the-future-d10c9b28bcf9 http://mynotes.lowtest rujsnkx
alexp3938
http://postsblog.comoganharnocasino.world/art/@richard.allen/disrupted-tv-magazine-89f897e98c19 http://postsblog.comogan rujsnkx
alexp22
http://mediumblog.lowtestosterone45.com/art/@emempeta/how-to-cheaply-win-invisible-battles-214d50de7dee http://mediumblo rujsnkx
alexp233
http://topposts.christmascookiesworld.com/art/ecowithstyle/4-reusable-stylish-tote-bag-brands-you-need-in-your-life-ce63 rujsnkx
alexp2000
http://topposts.cuponsdescontos.org/art/@Date.dating/dating-older-women-e1a8d85757e4 http://topposts.cuponsdescontos.org rujsnkx
alexp9393
http://frpopwrites.cigarettessalecoupons.com/art/memory-action/anne-frank-and-other-hidden-children-of-the-holocaust-a63 rujsnkx
alexp9662
http://mediumdesk.comoganharnocasino.world/art/@chimchim237/blue-star-integrative-studio-55d310abbf94 http://mediumdesk. rujsnkx
alexp9665
http://mediumposts.lowtestosterone45.com/index.php?p=0 http://mediumposts.lowtestosterone45.com/art/@jualpohonbesar/bibi rujsnkx
alexp1220
http://mediumwp.cuponsdescontos.org/art/bumble-tech/due-date-as-a-component-of-responsibility-in-the-development-process rujsnkx
alexp9371
http://writesmy.lowtestosterone45.com/art/@coletivonb/tutorial-de-como-ser-trans-de-verdade-4ce7863768c4 http://writesmy rujsnkx
alexp6601
http://frpostsnotes.cigarettessalecoupons.com/art/smart-wear/the-apple-watch-that-knows-how-to-succeed-a7f73d368f12 http rujsnkx
alexp5194
http://frnotesmy.cigarettessalecoupons.com/art/@sidra.yousaf129/the-interested-challenge-5f2d03d70e67 http://frnotesmy.c rujsnkx
alexp7187
http://writespop.cuponsdescontos.org/art/@cryptomillionaires66/ama-recap-b627ba7ec3aa http://writespop.cuponsdescontos.o rujsnkx
alexp7334
http://topmy.lowtestosterone45.com/art/@damarplantys/bibit-jeruk-dekopon-berbuah-terlaris-ngawi-572d17b3c28 http://topmy rujsnkx
alexp5153
http://frpostspop.cigarettessalecoupons.com/art/@qiuxinjie/3-things-you-need-to-know-about-the-of-air-travel-safety-43cd rujsnkx
alexp5238
http://blogwrites.lowtestosterone45.com/art/@infinitepassion/positions-to-help-men-last-longer-in-bed-15bd03e23b68 http: rujsnkx
alexp6154
http://manualwp.christmascookiesworld.com/art/@WebdesignerDepot/will-gutenberg-kill-the-page-builder-industry-70681c397f rujsnkx
alexp7912
http://readmy.lowtestosterone45.com/art/buildwithfunnelll/installing-funnelll-on-weebly-134c23c84d7e http://readmy.lowte rujsnkx
alexp3900
http://readwp.comoganharnocasino.world/art/telecom-expert/gsm-be-with-us-always-a944d4f2b2fe http://readwp.comoganharnoc rujsnkx
alexp1119
http://frmanualposts.cigarettessalecoupons.com/index.php?p=4 http://frmanualposts.cigarettessalecoupons.com/index.php?p= rujsnkx
alexp4430
http://blogwp.christmascookiesworld.com/art/@outofctrl2016/welcome-to-out-of-ctrl-7f2d4f70392e http://blogwp.christmasco rujsnkx
alexp9940
http://writestop.christmascookiesworld.com/art/prismnpen/my-trans-wish-and-magic-wand-e81dfe285f3e http://writestop.chri rujsnkx
alexp1205
http://topdesk.christmascookiesworld.com/art/@mygreatlearning/top-9-job-roles-in-the-world-of-data-science-for-2020-491c rujsnkx
alexp7761
http://frblogmy.cigarettessalecoupons.com/art/@C.R.O/what-is-hacking-7d5c0d7715c5 http://frblogmy.cigarettessalecoupons. rujsnkx
alexp1871
http://blogpop.lowtestosterone45.com/art/the-shortform/i-feel-fine-50a14c0da434 http://blogpop.lowtestosterone45.com/art rujsnkx
alexp9219
http://poptop.christmascookiesworld.com/art/@huzaifatayyab122/what-is-bitcoin-mining-9f09e8a0c3d6 http://poptop.christma rujsnkx
alexp4682
http://mediummanual.comoganharnocasino.world/art/@patricia.angelia08/rmslot-situs-judi-slot-online-terpercaya-d00845ca58 rujsnkx
alexp917
http://readpop.comoganharnocasino.world/art/@kichijotenbsc/kichijoten-384d667d60bd http://readpop.comoganharnocasino.wor rujsnkx
alexp722
http://blogmedium.cuponsdescontos.org/art/@imivupex1989/the-incredible-hulk-2008-movie-free-download-720p-bluray-15d8be4 rujsnkx
alexp8698
http://blognotes.christmascookiesworld.com/art/@LilRamenCHS/is-windows-vista-still-usable-in-2019-e9658ae3f4e7 http://bl rujsnkx
alexp8613
http://frblognotes.cigarettessalecoupons.com/art/author-masterminds/why-take-time-to-lift-a-young-writer-4c39d2cfe416 ht rujsnkx
alexp857
http://frwritesblog.cigarettessalecoupons.com/art/@abhiramsailu30/my-great-experience-on-fiverr-to-make-a-logo-9c498a0a6 rujsnkx
alexp1344
http://popposts.comoganharnocasino.world/art/@sosteneslima/mindful-padre-d893486036d8 http://popposts.comoganharnocasino rujsnkx
alexp9603
http://blogwrites.lowtestosterone45.com/art/@colleenvalles/how-to-keep-stuff-out-of-your-decluttered-home-b0f09d60a589 h rujsnkx
alexp9242
http://frblogmy.cigarettessalecoupons.com/art/swlh/3-things-you-need-to-do-to-speed-up-your-recovery-time-after-massive- rujsnkx
alexp848
http://writesdesk.lowtestosterone45.com/art/the-partnered-pen/christmas-for-the-broken-f14f84eecfcd http://writesdesk.lo rujsnkx
alexp8870
http://mediumblog.cuponsdescontos.org/art/betaredacao/depois-do-the-voice-kids-197f95413d8 http://mediumblog.cuponsdesco rujsnkx
alexp1024
http://mynotes.lowtestosterone45.com/art/illumination-book-chapters/food-and-sugar-addiction-4965e6f03a2d http://mynotes rujsnkx
alexp9551
http://topmanual.cuponsdescontos.org/art/@connect_26403/the-4-pits-of-life-fdcbfcb95849 http://topmanual.cuponsdescontos rujsnkx
alexp2255
http://readpop.comoganharnocasino.world/art/@JDALabsMTL/20nov2017-f7542d64bf06 http://readpop.comoganharnocasino.world/a rujsnkx
alexp2217
http://popwrites.christmascookiesworld.com/art/politically-speaking/why-you-should-care-about-ukraine-c3b189ec1d3c http: rujsnkx
alexp3096
http://manualposts.comoganharnocasino.world/art/@webtrending/how-to-create-an-epic-photorealistic-portrait-with-midjourn rujsnkx
alexp570
http://postsmanual.comoganharnocasino.world/art/@bilal.aslam10/containers-services-on-aws-9bd6c7e1957e http://postsmanua rujsnkx
alexp5539
http://popwp.christmascookiesworld.com/art/liberty-in-north-korea/3-26-2019-weekly-round-up-58d6e3f984f2 http://popwp.ch rujsnkx
alexp3383
http://readmanual.comoganharnocasino.world/art/@mahdimdm/berlayar-2f6299985c0a http://readmanual.comoganharnocasino.worl rujsnkx
alexp4847
http://myblog.christmascookiesworld.com/art/@globaltechsurf/peacock-tv-price-and-a-free-trial-period-for-premium-channel rujsnkx
alexp9184
http://manualblog.christmascookiesworld.com/art/@58694/one-simple-way-to-help-teens-in-grief-87ddec0940f6 http://manualb rujsnkx
alexp127
http://mediumwp.comoganharnocasino.world/art/@fanny.gylling/how-to-create-a-login-withgithub-and-oauth2-635862b618f2 htt rujsnkx
alexp1936
http://deskmy.comoganharnocasino.world/art/earthsphere/vaccine-blues-revisited-2cbc6440e1c4 http://deskmy.comoganharnoca rujsnkx
alexp2010
http://mediummy.comoganharnocasino.world/art/@lauren.ashley2194/the-importance-of-strengths-and-values-77467d4960a3 http rujsnkx
alexp4007
http://myblog.christmascookiesworld.com/art/@kalinatyrkiel/top-6-tools-for-improving-conversion-in-saas-24c98ef0c0d9 htt rujsnkx
alexp9063
http://toppop.cuponsdescontos.org/art/tell-me-your-story-and-experience/just-one-day-of-greatness-583aafa9025d http://to rujsnkx
alexp2842
http://blogread.christmascookiesworld.com/art/menlo-office/how-to-grow-on-youtube-as-a-small-creator-515f1ddb0670 http:/ rujsnkx
alexp6137
http://readnotes.comoganharnocasino.world/art/@rebeccaclow79/demonic-d651a65fd65e http://readnotes.comoganharnocasino.wo rujsnkx
alexp1312
http://mediumblog.lowtestosterone45.com/art/@danielcvjetianin/the-unexpected-life-lessons-and-why-everything-matters-383 rujsnkx
alexp268
http://writespop.cuponsdescontos.org/art/@jermainebusiness/argan-oil-hair-mask-and-deep-conditioner-353555086808 http:// rujsnkx
alexp755
http://myblog.lowtestosterone45.com/art/codex/tech-trends-320d825fa7a5 http://myblog.lowtestosterone45.com/art/@annaluis rujsnkx
alexp3677
http://topnotes.comoganharnocasino.world/art/curious/do-you-know-what-kills-more-dreams-than-failure-e4e4308a44b8 http:/ rujsnkx
alexp3865
http://writesread.cuponsdescontos.org/art/@write.to.sarall/det-878e0471575b http://writesread.cuponsdescontos.org/art/ge rujsnkx
alexp6942
http://frmanualmedium.cigarettessalecoupons.com/art/@mischape/trucking-2fb0b54c8840 http://frmanualmedium.cigarettessale rujsnkx
alexp6942
http://postsmanual.comoganharnocasino.world/art/hello-love/selfish-things-people-do-in-relationships-b507e4f7a2a7 http:/ rujsnkx
alexp6297
http://mynotes.lowtestosterone45.com/art/@johnnytmalice/the-healing-necessity-of-imagining-gay-history-a8052ebce919 http rujsnkx
alexp6463
http://frnotesdesk.cigarettessalecoupons.com/art/analytics-vidhya/custom-data-science-workspace-using-docker-6629f5218cc rujsnkx
alexp403
http://mediumwp.cuponsdescontos.org/art/@Souzbeatrix_/a-complexidade-de-crescer-84f81dbf1b9 http://mediumwp.cuponsdescon rujsnkx
alexp6610
http://mediumnotes.cuponsdescontos.org/art/@bakerlora88/mejores-consejos-y-trucos-para-el-amor-a2c14019efc2 http://mediu rujsnkx
alexp3314
http://poptop.christmascookiesworld.com/art/the-innovation/how-can-we-tackle-climate-change-740c30662b44 http://poptop.c rujsnkx
alexp6791
http://mediumpop.comoganharnocasino.world/art/@peaushan/how-to-plan-a-trip-to-yala-5f0aab9bca86 http://mediumpop.comogan rujsnkx
alexp2996
http://writesblog.cuponsdescontos.org/art/the-ascent/6-subtle-things-that-significantly-mess-with-your-anxiety-a1768682c rujsnkx
alexp7486
http://blognotes.cuponsdescontos.org/art/illumination/breakdown-4e57c76fbc4e http://blognotes.cuponsdescontos.org/art/@c rujsnkx
alexp7073
http://frpostsnotes.cigarettessalecoupons.com/art/@duckisses/230405-427b3829b0d2 http://frpostsnotes.cigarettessalecoupo rujsnkx
alexp1898
http://mediumblog.lowtestosterone45.com/art/@destylio.blog01/marketing-automation-b9aa358e685e http://mediumblog.lowtest rujsnkx
alexp4036
http://mediumnotes.comoganharnocasino.world/art/new-writers-welcome/fake-it-till-you-make-it-4745892623ca http://mediumn rujsnkx
alexp493
http://writesnotes.cuponsdescontos.org/index.php?p=7 http://writesnotes.cuponsdescontos.org/art/the-blanket-fort/comics- rujsnkx
alexp7863
http://mywp.lowtestosterone45.com/art/@ulezl/best-auto-loan-rates-oklahoma-e1dfbde22715 http://mywp.lowtestosterone45.co rujsnkx
alexp9176
http://blogpop.christmascookiesworld.com/art/@annmarie_93865/will-goat-tom-brady-retire-2292a0ddd425 http://blogpop.chri rujsnkx
alexp3072
http://mediumblog.cuponsdescontos.org/art/@info_42758/blockchain-dlt-ce6226780e8c http://mediumblog.cuponsdescontos.org/ rujsnkx
alexp1970
http://frpopwrites.cigarettessalecoupons.com/art/@GdGoenka21/admission-into-one-of-the-top-boarding-schools-in-gurgaon-7 rujsnkx
alexp9353
http://manualposts.christmascookiesworld.com/art/@warehouse2018minisplit/ductless-mini-split-for-open-floor-space-ce79d5 rujsnkx
alexp5406
http://blogposts.comoganharnocasino.world/art/@adamgant/tips-for-determining-how-much-to-donate-to-charity-6234c8547094 rujsnkx
alexp6074
http://wpwrites.cuponsdescontos.org/art/@rodger8196/how-to-import-a-module-in-python-without-using-the-import-keyword-57 rujsnkx
alexp4582
http://frtopblog.cigarettessalecoupons.com/art/artisanal-coffee/rapha-cycling-club-los-angeles-70ef947ca6be http://frtop rujsnkx
alexp9742
http://readposts.comoganharnocasino.world/art/illumination/the-power-of-saying-less-than-necessary-8ea3d2ff43eb http://r rujsnkx
alexp2914
http://blogwp.christmascookiesworld.com/art/@dextercladding/eclectic-as-an-implementor-of-sap-business-bydesign-and-the- rujsnkx
alexp3792
http://frpopwp.cigarettessalecoupons.com/art/coinscapture/how-can-nfts-assist-in-development-of-education-8d2f6c31dd3a h rujsnkx
alexp99
http://wptop.cuponsdescontos.org/art/@itscoreyb/lead-generation-81fe7c57cb2e http://wptop.cuponsdescontos.org/art/@nisha rujsnkx
alexp8882
http://mediumdesk.comoganharnocasino.world/index.php?p=5 http://mediumdesk.comoganharnocasino.world/art/@GabrielGarrido1 rujsnkx
alexp7321
http://frnotestop.cigarettessalecoupons.com/art/mlearning-ai/how-to-use-multiple-linear-regression-in-r-to-determine-whi rujsnkx
alexp8823
http://mediumread.lowtestosterone45.com/art/@ulrike-taylor/accountability-starts-with-c-5c7e226e9b9d http://mediumread.l rujsnkx
alexp9563
http://blogposts.christmascookiesworld.com/art/live-your-life-on-purpose/my-confession-c43fa3303b68 http://blogposts.chr rujsnkx
alexp412
http://notesblog.cuponsdescontos.org/art/what-to-expect-when-your-parent-is-dying/new-and-old-superpowers-8f9c0640bbef h rujsnkx
alexp5304
http://deskmy.comoganharnocasino.world/art/@corry.ang/plea-1faaa78fdaca http://deskmy.comoganharnocasino.world/art/@bria rujsnkx
alexp940
http://manualnotes.christmascookiesworld.com/art/@techstackng/how-to-successfully-use-email-marketing-software-tools-lik rujsnkx
alexp1252
http://frblogpop.cigarettessalecoupons.com/art/howandhow/what-is-colour-theory-8a80a72ae554 http://frblogpop.cigarettess rujsnkx
alexp9108
http://writesmedium.lowtestosterone45.com/art/@alifiya.m/build-your-dream-website-with-the-help-of-talented-php-develope rujsnkx
alexp989
http://blogposts.comoganharnocasino.world/art/@rhondahermsen/new-research-into-sleep-health-4ad98abfd99e http://blogpost rujsnkx
alexp5174
http://wpmy.lowtestosterone45.com/art/@miloje.markovic65/basics-of-html-and-css-9cce4101d87e http://wpmy.lowtestosterone rujsnkx
alexp5710
http://blogposts.lowtestosterone45.com/art/@pari.nirmal/day-1-a2b85c33db7 http://blogposts.lowtestosterone45.com/art/@nu rujsnkx
alexp9828
http://readpop.comoganharnocasino.world/art/@kichijotenbsc/kichijoten-384d667d60bd http://readpop.comoganharnocasino.wor rujsnkx
alexp9379
http://mediumwrites.lowtestosterone45.com/art/@goran.muric/we-can-use-gps-data-to-fight-coronavirus-and-other-epidemics- rujsnkx
alexp1836
http://mediumwrites.comoganharnocasino.world/art/@alicelieutier/on-friendship-ad72b1674c8c http://mediumwrites.comoganha rujsnkx
alexp4659
http://topnotes.comoganharnocasino.world/art/@puppiesbreed05/great-dane-dog-by-puppies-breed-everything-you-need-to-know rujsnkx
alexp3735
http://readblog.christmascookiesworld.com/art/@johnfrenchsnaxxxx/dmt-in-the-garden-8d9144102665 http://readblog.christma rujsnkx
alexp2671
http://topwrites.cuponsdescontos.org/art/@arun-raj/learning-finance-and-accounting-basics-with-chatgpt-c1fdac89fd8b http rujsnkx
alexp613
http://postsmanual.comoganharnocasino.world/index.php?p=20 http://postsmanual.comoganharnocasino.world/art/@christianjoh rujsnkx
alexp9638
http://frmanualread.cigarettessalecoupons.com/art/@praxyap/why-you-should-stop-planning-and-start-doing-52d4a8b87a78 htt rujsnkx
alexp4208
http://topnotes.cuponsdescontos.org/art/@RichardDonelan/beware-of-the-fake-followers-8f57aa5421d5 http://topnotes.cupons rujsnkx
alexp4104
http://frnotesread.cigarettessalecoupons.com/art/@kyla.sweeney/becoming-a-ux-designer-fe2a6163b54 http://frnotesread.cig rujsnkx
alexp2356
http://writesmanual.cuponsdescontos.org/index.php?p=5 http://writesmanual.cuponsdescontos.org/art/@carlie.anglemire/roma rujsnkx
alexp7648
http://mediumwrites.lowtestosterone45.com/index.php?p=7 http://mediumwrites.lowtestosterone45.com/art/@inspired_39485/cr rujsnkx
alexp6565
http://postsblog.comoganharnocasino.world/art/illumination/find-you-220a25ef949d http://postsblog.comoganharnocasino.wor rujsnkx
alexp5972
http://notesblog.cuponsdescontos.org/art/@laurapolkus/fear-of-the-void-53388c9bcf66 http://notesblog.cuponsdescontos.org rujsnkx
alexp2475
http://topposts.comoganharnocasino.world/art/the-issachar-institute/megachurch-laments-results-when-skimping-on-sunday-s rujsnkx
alexp3844
http://mymedium.lowtestosterone45.com/art/@kylelasalita/how-to-motivate-your-employees-with-customer-feedbacks-f6fa61946 rujsnkx
alexp3408
http://topblog.christmascookiesworld.com/art/karios/why-we-would-miss-chester-bennington-6a15ac108cff http://topblog.chr rujsnkx
alexp2247
http://topmy.christmascookiesworld.com/index.php?p=1 http://topmy.christmascookiesworld.com/art/@kyphilosopher/a-differe rujsnkx
alexp5542
http://manualdesk.christmascookiesworld.com/art/@WaldemarSchneider86/victoria-bc-downtown-by-night-fe2a0b7ab37e http://m rujsnkx
alexp3971
http://mediumread.cuponsdescontos.org/art/@kjernigan1/reimagine-learning-with-flocabulary-3a2abeac34e8 http://mediumread rujsnkx
alexp6791
http://frblogposts.cigarettessalecoupons.com/art/@CaseySlingerland/do-i-need-to-clean-my-house-after-a-pest-control-trea rujsnkx
alexp4165
http://writesmy.lowtestosterone45.com/art/downtown-news/moon-over-miami-river-cruise-with-dr-george-de6fb5801cd2 http:// rujsnkx
alexp7651
http://manualblog.cuponsdescontos.org/art/everything-comes/saving-breath-a27a4585a099 http://manualblog.cuponsdescontos. rujsnkx
alexp5290
http://frtopblog.cigarettessalecoupons.com/art/@7asaad.sab/auto-loan-quest-im-20-i-have-560-credit-score-will-i-get-appr rujsnkx
alexp3064
http://writesmedium.christmascookiesworld.com/art/@gonadarian/khan-akademija-7bb80989dcfe http://writesmedium.christmasc rujsnkx
alexp6203
http://frdeskblog.cigarettessalecoupons.com/art/@OxFizzzz/our-volunteers-charities-united-8fba813388e3 http://frdeskblog rujsnkx
alexp7963
http://frmediumblog.cigarettessalecoupons.com/art/@marie.franville/how-to-use-cryptographic-keys-for-user-generated-cont rujsnkx
alexp6136
http://topmedium.christmascookiesworld.com/art/mobius-network/may-2021-burn-6a2521ec74d8 http://topmedium.christmascooki rujsnkx
alexp2716
http://topwrites.christmascookiesworld.com/art/javarevisited/counting-sort-algorithm-implementation-in-java-an-analysis- rujsnkx
alexp366
http://blognotes.christmascookiesworld.com/art/@rupparupp/pc-brokers-draft-copy-9005417211a4 http://blognotes.christmasc rujsnkx
alexp2952
http://mediumwrites.lowtestosterone45.com/index.php?p=21 http://mediumwrites.lowtestosterone45.com/art/@anissacam_/couns rujsnkx
alexp7807
http://frmanualread.cigarettessalecoupons.com/art/@thirsformicess1971/wedding-dresses-81a736b0480 http://frmanualread.ci rujsnkx
alexp7564
http://frmanualtop.cigarettessalecoupons.com/index.php?p=4 http://frmanualtop.cigarettessalecoupons.com/art/illumination rujsnkx
alexp3024
http://deskread.comoganharnocasino.world/art/@fcwanderers/premier-fixture-preview-1a36b76a34d http://deskread.comoganhar rujsnkx
alexp107
http://writesmanual.christmascookiesworld.com/art/@paulius.tuz/the-power-of-changing-together-b064e7d5f5c8 http://writes rujsnkx
alexp7974
http://popmy.lowtestosterone45.com/art/storymirror/several-records-break-in-fifa-2018-at-russia-ff81a204f043 http://popm rujsnkx
alexp4230
http://notesmy.lowtestosterone45.com/art/@shennagrissom26/australia-figures-among-the-many-prime-study-abroad-destinatio rujsnkx
alexp1372
http://frmanualpop.cigarettessalecoupons.com/art/@opalcsik/world-cup-orphan-f65665f80d62 http://frmanualpop.cigarettessa rujsnkx
alexp9086
http://writesread.christmascookiesworld.com/art/afwp/twenty-after-being-a-teen-484eec2ee4c8 http://writesread.christmasc rujsnkx
alexp5969
http://frmanualpop.cigarettessalecoupons.com/art/@locallaunde18/how-can-wheatgrass-help-to-improve-your-health-e780b8eeb rujsnkx
alexp5955
http://blogmanual.cuponsdescontos.org/art/one-table-one-world/how-a-cinnamon-pastry-saved-my-life-d6e46bdc47f1 http://bl rujsnkx
alexp7352
http://mymanual.lowtestosterone45.com/art/@gurpreetgulati1313/why-should-you-travel-solo-at-least-once-76d4bcff3318 http rujsnkx
alexp3213
http://writestop.cuponsdescontos.org/art/@EVANNEX/is-the-new-york-times-clueless-about-tesla-84f4494057cb http://writest rujsnkx
alexp1901
http://frmanualwp.cigarettessalecoupons.com/art/the-power-of-poetry/your-silence-ba0c3c8c7318 http://frmanualwp.cigarett rujsnkx
alexp1704
http://postsmedium.comoganharnocasino.world/art/wemark-stories/a-quick-recap-of-the-past-few-months-at-wemark-404ffd772d rujsnkx
alexp5343
http://mediumpop.comoganharnocasino.world/art/@maheera.khan186/eat-that-frog-with-a-pomodoro-e841d5ab7c40 http://mediump rujsnkx
alexp8250
http://topdesk.cuponsdescontos.org/art/rubinas-bojra/remember-the-flower-edd96df16266 http://topdesk.cuponsdescontos.org rujsnkx
alexp1071
http://readmy.comoganharnocasino.world/index.php?p=22 http://readmy.comoganharnocasino.world/art/@sr.rjohnson/will-amazo rujsnkx
alexp4364
http://topwrites.comoganharnocasino.world/art/@aarondpatton/5-tips-for-leading-video-conferences-c4a2d1817a89 http://top rujsnkx
alexp92
http://blogtop.cuponsdescontos.org/art/@lynnbrowder/win-too-wednesday-e648ad158859 http://blogtop.cuponsdescontos.org/in rujsnkx
alexp4126
http://frblogdesk.cigarettessalecoupons.com/art/@worldmagzinemedia/now-the-bill-propose-to-revoke-only-600-in-4000-retai rujsnkx
alexp9897
http://myblog.lowtestosterone45.com/art/house-of-haiku/positive-reinforcement-attitude-of-belonging-91323e5191f6 http:// rujsnkx
alexp1797
http://postsnotes.comoganharnocasino.world/art/@nimmoking/how-to-teach-for-developers-a52a3bc25aa http://postsnotes.como rujsnkx
alexp4117
http://mymedium.lowtestosterone45.com/art/@wendypetters/mathsgofish-96a60bd13f3f http://mymedium.lowtestosterone45.com/a rujsnkx
alexp1468
http://postsnotes.comoganharnocasino.world/index.php?p=8 http://postsnotes.comoganharnocasino.world/art/genius-in-a-bott rujsnkx
alexp7916
http://writeswp.christmascookiesworld.com/art/publishous/the-truth-about-physical-abuse-e206a984cf64 http://writeswp.chr rujsnkx
alexp6423
http://readpop.comoganharnocasino.world/art/@metagalaxyland/ceo-statement-ii-5b9bb4a71a28 http://readpop.comoganharnocas rujsnkx
alexp8467
http://frblogmy.cigarettessalecoupons.com/art/@jojonomicindonesia/alat-perekam-suara-untuk-podcast-17b1b54bfe00 http://f rujsnkx
alexp9843
http://topmanual.christmascookiesworld.com/art/@muminulmsura/advantages-of-anabolic-steroids-for-bodybuilders-21c5c8c854 rujsnkx
alexp4284
http://blogpop.christmascookiesworld.com/art/live-your-life-on-purpose/the-power-of-writing-things-down-d32ec1caa0fa htt rujsnkx
alexp9705
http://frreadblog.cigarettessalecoupons.com/art/à-bric-et-à-brac/the-fountainless-3910beb230e2 http://frreadblog.cigaret rujsnkx
alexp1335
http://frpopwrites.cigarettessalecoupons.com/art/@ejennings53/high-tea-on-the-tsichu-c07f6be49ffd http://frpopwrites.cig rujsnkx
alexp2093
http://wpwrites.cuponsdescontos.org/art/@mark.t.amos/stick-this-up-your-nose-c5d00a6acf24 http://wpwrites.cuponsdesconto rujsnkx
alexp6302
http://writesposts.cuponsdescontos.org/art/@dlcoder/using-coreutils-in-rust-ff5d01eae0a6 http://writesposts.cuponsdescon rujsnkx
alexp6483
http://frmanualblog.cigarettessalecoupons.com/art/anna-coding/how-to-add-robots-txt-file-in-next-js-3f1690c62ff5 http:// rujsnkx
alexp890
http://blogdesk.christmascookiesworld.com/art/@yara./a-beautiful-man-e5d0940771c7 http://blogdesk.christmascookiesworld. rujsnkx
alexp5678
http://readtop.comoganharnocasino.world/art/mrats/what-is-crm-a6624069e525 http://readtop.comoganharnocasino.world/art/s rujsnkx
alexp376
http://myread.lowtestosterone45.com/art/@Beautifulimperfections/just-one-knock-on-the-door-440d1a203861 http://myread.lo rujsnkx
alexp6164
http://postswrites.comoganharnocasino.world/art/my-musings-while-moving-on/day-22-96510c15042e http://postswrites.comoga rujsnkx
alexp2120
http://writesnotes.cuponsdescontos.org/art/about-me-stories/creativity-is-just-connecting-things-cf29f063cca6 http://wri rujsnkx
alexp6917
http://wpposts.comoganharnocasino.world/art/if-you-care-about-your-ingredients/olive-oil-399539b8ac8c http://wpposts.com rujsnkx
alexp8403
http://writesmedium.cuponsdescontos.org/art/@oliverczub345/nvidia-vs-amd-the-domination-of-graphic-cards-f8528de472b9 ht rujsnkx
alexp8540
http://topdesk.cuponsdescontos.org/art/the-brave-writer/how-to-discover-your-niche-as-a-brand-new-freelance-writer-5a87e rujsnkx
alexp6298
http://manualnotes.christmascookiesworld.com/art/org-leadership-employee-engagement-and-collaborati/do-these-5-things-to rujsnkx
alexp8569
http://readpop.comoganharnocasino.world/art/incomplete-puzzles/is-your-work-meaningful-to-you-exploring-who-we-are-vs-wh rujsnkx
alexp8015
http://readmanual.comoganharnocasino.world/art/assemblage/cracked-4b13d20724b8 http://readmanual.comoganharnocasino.worl rujsnkx
alexp8094
http://wpwrites.cuponsdescontos.org/art/@bluepyramidjay/the-book-that-introduced-me-to-chris-lighty-4c0a847cfbdf http:// rujsnkx
alexp1154
http://writesread.christmascookiesworld.com/art/illumination/two-kindred-souls-6e7f07602f5d http://writesread.christmasc rujsnkx
alexp7836
http://myblog.cuponsdescontos.org/art/@Williamsmith342/tired-of-living-with-persistent-pain-physical-therapy-could-grant rujsnkx
alexp9707
http://topblog.comoganharnocasino.world/art/quartz-boulevard/last-unlucky-day-534b91868758 http://topblog.comoganharnoca rujsnkx
alexp5220
http://writespop.christmascookiesworld.com/art/@techminutewithchris/ux-design-1-0-141faef70259 http://writespop.christma rujsnkx
alexp4180
http://writesread.lowtestosterone45.com/art/@duval091/internet-addiction-da9c8e360d3 http://writesread.lowtestosterone45 rujsnkx
alexp5276
http://frblogmy.cigarettessalecoupons.com/art/@wpdevamir/how-to-choose-the-best-health-products-a180fc2b6425 http://frbl rujsnkx
alexp6435
http://writesmanual.christmascookiesworld.com/art/the-post-grad-survival-guide/3-ways-to-boost-your-credit-score-quickly rujsnkx
alexp3604
http://frnoteswrites.cigarettessalecoupons.com/art/@yinyangsista/the-temp-453fdd6dc4a http://frnoteswrites.cigarettessal rujsnkx
alexp9467
http://writesblog.lowtestosterone45.com/art/@rbraaranda/inequality-from-different-points-of-views-e84a408ea69 http://wri rujsnkx
alexp3392
http://blogposts.lowtestosterone45.com/art/bloomx/consensus-2018-and-the-bitcoin-og-phenomenon-deacdf61510d http://blogp rujsnkx
alexp1782
http://mymedium.lowtestosterone45.com/art/@davidgross_48016/why-do-we-lie-783e10de87cf http://mymedium.lowtestosterone45 rujsnkx
alexp251
http://toppop.comoganharnocasino.world/art/tales-for-a-train/how-vanity-can-help-you-feel-better-4ef5cfc0ae13 http://top rujsnkx
alexp7566
http://readblog.christmascookiesworld.com/art/@ValeraTyuryakov/tokenstars-6825c481e79f http://readblog.christmascookiesw rujsnkx
alexp754
http://readmy.comoganharnocasino.world/art/hotspot-vpn/advantages-and-disadvantages-of-vpns-48db81c33acb http://readmy.c rujsnkx
alexp7964
http://frpostsnotes.cigarettessalecoupons.com/art/@gretajarvi/a-week-in-belgium-43fcf120cc42 http://frpostsnotes.cigaret rujsnkx
alexp381
http://wpposts.comoganharnocasino.world/index.php?p=4 http://wpposts.comoganharnocasino.world/art/vypergrowth/the-essent rujsnkx
alexp7699
http://mediumposts.lowtestosterone45.com/art/artisanal-article-machine/7-signs-you-are-a-kind-person-4b0e2b505a95 http:/ rujsnkx
alexp813
http://frmanualblog.cigarettessalecoupons.com/art/a-revolutionary-view-of-a-loving-moral-economy/you-are-the-heartbeat-o rujsnkx
alexp3051
http://blogread.cuponsdescontos.org/art/@rodala1990.me/8-common-arguments-against-vaccines-cv-52f2df1ff76c http://blogre rujsnkx
alexp8436
http://popmy.lowtestosterone45.com/art/@cheneymeaghan/you-can-be-private-or-popular-5d90cb62b7eb http://popmy.lowtestost rujsnkx
alexp9032
http://frblogdesk.cigarettessalecoupons.com/art/@priyu09/secrets-7a99993940f4 http://frblogdesk.cigarettessalecoupons.co rujsnkx
alexp9421
http://wpmy.lowtestosterone45.com/art/@BenjaminPerlin/benefits-of-karate-for-adults-11c197ddec71 http://wpmy.lowtestoste rujsnkx
alexp4140
http://blogposts.christmascookiesworld.com/art/@islawright/7-highest-paying-accounting-jobs-41bf6b19e52b http://blogpost rujsnkx
alexp9739
http://blognotes.christmascookiesworld.com/art/@haskellprogrammingblog/test-54652c937b72 http://blognotes.christmascooki rujsnkx
alexp8392
http://writesdesk.lowtestosterone45.com/art/@marjoriealparez23/xr-token-at-alterdice-cryptocurrency-exchange-cf0d3e48d62 rujsnkx
alexp6592
http://manualread.christmascookiesworld.com/index.php?p=15 http://manualread.christmascookiesworld.com/art/@AzizoBouha/l rujsnkx
alexp9507
http://mytop.lowtestosterone45.com/art/@stacey_59725/the-importance-of-body-literacy-during-adolescence-e2a540f97254 htt rujsnkx
alexp9553
http://topdesk.christmascookiesworld.com/art/@reimagininggrief/care-in-this-moment-71a952962899 http://topdesk.christmas rujsnkx
alexp1047
http://frmyblog.cigarettessalecoupons.com/art/@pearlsgoldcbd/thinking-of-publishing-32b47d1d1e98 http://frmyblog.cigaret rujsnkx
alexp7858
http://popmy.lowtestosterone45.com/art/@duckkingtake2/indoor-drills-to-elevate-your-game-5bc7f13060de http://popmy.lowte rujsnkx
alexp7164
http://topmy.christmascookiesworld.com/art/stoicism-philosophy-as-a-way-of-life/the-dirty-dog-of-philosophy-ed4732e122ae rujsnkx
alexp938
http://postsblog.comoganharnocasino.world/art/@Paveworld01/green-galaxy-wall-cladding-panel-in-uk-4e76b7944ce0 http://po rujsnkx
alexp6324
http://readwp.comoganharnocasino.world/art/@natelistrom/the-three-underlying-functions-of-inciting-incidents-aca61a2eb6b rujsnkx
alexp830
http://toppop.cuponsdescontos.org/art/@MedicarePulse/stores-with-senior-shopping-hours-during-the-pandemic-9b03ab2014f2 rujsnkx
alexp7155
http://deskblog.cuponsdescontos.org/art/@CORexperience/why-being-in-service-fills-us-up-e640c346d2d6 http://deskblog.cup rujsnkx
alexp8590
http://blogmedium.cuponsdescontos.org/art/mindorks/essential-tools-for-developer-8d7fdd80e469 http://blogmedium.cuponsde rujsnkx
alexp3610
http://blogtop.cuponsdescontos.org/art/@ozotev2012/little-fighter-2-download-for-windows-10-8ba62019ab8e http://blogtop. rujsnkx
alexp723
http://mediumpop.lowtestosterone45.com/art/@cm266477/from-you-1951e12e305e http://mediumpop.lowtestosterone45.com/art/@i rujsnkx
alexp7684
http://topmanual.christmascookiesworld.com/art/@santoshmahindraker/mobile-device-management-solution-providers-for-apple rujsnkx
alexp9391
http://postsmy.lowtestosterone45.com/art/ai-design-sprint/happy-ai-year-2018-a0dc91584da2 http://postsmy.lowtestosterone rujsnkx
alexp8922
http://myblog.christmascookiesworld.com/art/@StorytellerXene/nausea-and-bundestagswahl-2017-e52493679d65 http://myblog.c rujsnkx
alexp8921
http://blogtop.cuponsdescontos.org/art/@souvikdutta.aec/how-to-join-arrays-in-numpy-238bdc14faf7 http://blogtop.cuponsde rujsnkx
alexp8000
http://manualread.christmascookiesworld.com/art/oasis-protocol-project/the-oasis-rose-garden-285b367b2b6d http://manualr rujsnkx
alexp9281
http://poptop.christmascookiesworld.com/art/@chateaumontfelixfr/know-the-pretty-cool-river-loire-tours-c4d551b84dd1 http rujsnkx
alexp203
http://postsmy.lowtestosterone45.com/art/@MarceDaless/desbaratamos-un-laboratorio-narco-2e3ef9942b8f http://postsmy.lowt rujsnkx
alexp5200
http://topdesk.comoganharnocasino.world/art/@bill_27913/adding-more-justices-to-the-united-states-supreme-court-192d4a1b rujsnkx
alexp7968
http://frmanualwp.cigarettessalecoupons.com/index.php?p=6 http://frmanualwp.cigarettessalecoupons.com/art/@augustleming/ rujsnkx
alexp4544
http://toppop.christmascookiesworld.com/art/@wlc3/keep-pushing-92e8363cedf2 http://toppop.christmascookiesworld.com/art/ rujsnkx
alexp3138
http://poststop.comoganharnocasino.world/index.php?p=10 http://poststop.comoganharnocasino.world/art/coinmonks/american- rujsnkx
alexp41
http://frpopwrites.cigarettessalecoupons.com/art/@jahi/5-tips-for-marketing-online-to-an-international-audience-dba4ab0c rujsnkx
alexp2893
http://blogtop.christmascookiesworld.com/index.php?p=13 http://blogtop.christmascookiesworld.com/art/@p.sanouvong/how-a- rujsnkx
alexp1134
http://mediumwp.comoganharnocasino.world/art/the-motherload/i-spent-years-vigilantly-protecting-my-child-from-the-risk-o rujsnkx
alexp598
http://writeswp.cuponsdescontos.org/art/@guttermasterscleanandinstall/how-gutter-cleaning-helps-to-keep-your-house-found rujsnkx
alexp4984
http://frmanualread.cigarettessalecoupons.com/art/@minno_tablet/when-a-panel-pc-might-be-a-better-choice-than-a-rugged-t rujsnkx
alexp4903
http://notesblog.cuponsdescontos.org/art/@bhanu.pratap/service-discovery-in-spring-cloud-using-netflix-eureka-in-aws-far rujsnkx
alexp4639
http://manualposts.christmascookiesworld.com/art/practical-rationality/stoicism-and-concern-for-others-2d208cea296e http rujsnkx
alexp5347
http://topread.comoganharnocasino.world/art/bangtai-zheng/how-to-make-cities-development-sustainable-1d8a2262baf0 http:/ rujsnkx
alexp5257
http://blogdesk.lowtestosterone45.com/art/amp-recover/on-the-road-again-c4dbd941e701 http://blogdesk.lowtestosterone45.c rujsnkx
alexp7076
http://topmanual.comoganharnocasino.world/art/the-atlantic/the-last-giraffes-on-earth-5579c152dd29 http://topmanual.como rujsnkx
alexp3882
http://blogmanual.christmascookiesworld.com/art/@ufatima953/fear-2a4b1047aacd http://blogmanual.christmascookiesworld.co rujsnkx
alexp4573
http://frmyblog.cigarettessalecoupons.com/art/notes-to-my-legal-self/the-joys-of-unreal-estate-c3231a2f3a25 http://frmyb rujsnkx
alexp3290
http://frwpblog.cigarettessalecoupons.com/art/the-personal-virtual-assistant/are-you-prepared-for-opportunity-or-crisis- rujsnkx
alexp571
http://postswrites.comoganharnocasino.world/art/@martinezrj/por-que-as-condições-climáticas-afetam-o-seu-jogo-no-beach-t rujsnkx
alexp7361
http://readmy.comoganharnocasino.world/art/scrittura/turning-blue-myself-b1b781988993 http://readmy.comoganharnocasino.w rujsnkx
alexp2815
http://writesnotes.cuponsdescontos.org/art/a-palavra-da-palavra/a-novidade-da-doutrina-de-jesus-cristo-e3fc5ea1bea9 http rujsnkx
alexp9550
http://blogwp.christmascookiesworld.com/art/@uoftmagazine/minor-key-af2f2a1e6d39 http://blogwp.christmascookiesworld.com rujsnkx
alexp2609
http://wpnotes.lowtestosterone45.com/art/@fernandapaulistadossantos/precisa-respirar-para-viver-cf1893606535 http://wpno rujsnkx
alexp6705
http://frdeskblog.cigarettessalecoupons.com/art/appfutura/speed-up-your-business-growth-with-cloud-mobile-app-developmen rujsnkx
alexp4357
http://mediumpop.lowtestosterone45.com/art/green-team-realty-news/congrats-to-nancy-sardo-for-reaching-the-cap-9d25dce3a rujsnkx
alexp1917
http://writesblog.christmascookiesworld.com/art/@switchidea/how-to-be-a-professional-and-not-just-an-employee-ecadb2010a rujsnkx
alexp737
http://topblog.cuponsdescontos.org/art/@favoriabs/composer-install-vs-composer-update-3737357c35a7 http://topblog.cupons rujsnkx
alexp2107
http://frblogread.cigarettessalecoupons.com/art/@BonnieSludikoff/silent-partner-4546df255713 http://frblogread.cigarette rujsnkx
alexp5942
http://mediumwrites.comoganharnocasino.world/art/@jasonpaterson5904/looking-for-future-payment-must-read-8bb1d01e250c ht rujsnkx
alexp5243
http://blogdesk.christmascookiesworld.com/art/@gregtroester/driver-cooling-is-more-than-a-luxury-9a6906cde3f1 http://blo rujsnkx
alexp2736
http://manualpop.christmascookiesworld.com/art/@CoinXP/instructions-for-setting-up-an-exchange-with-coinxp-public-blockc rujsnkx
alexp756
http://deskmedium.comoganharnocasino.world/index.php?p=6 http://deskmedium.comoganharnocasino.world/art/@KhyaaL/how-to-b rujsnkx
alexp6879
http://writesmanual.christmascookiesworld.com/art/@akashsinha_70703/how-to-improve-attention-and-concentration-in-studie rujsnkx
alexp1749
http://mediumposts.cuponsdescontos.org/art/@rodrigo.romano/microsoft-flow-custom-connectors-4df5b9a50e0b http://mediumpo rujsnkx
alexp5495
http://mediumnotes.cuponsdescontos.org/art/@pewznerf/faivish-pewzner-talks-about-his-life-11657be10b57 http://mediumnote rujsnkx
alexp6475
http://topposts.christmascookiesworld.com/art/young-blonde-and-broke/the-preface-to-the-madness-84c457fb5f9c http://topp rujsnkx
alexp8440
http://mediumblog.christmascookiesworld.com/art/@marchaegrair/getting-intersectional-means-showing-up-when-there-are-no- rujsnkx
alexp8259
http://wpnotes.lowtestosterone45.com/art/@joobygrowthclub/jooby-growth-club-and-metaspacecy-have-recently-formed-an-exci rujsnkx
alexp9259
http://popblog.cuponsdescontos.org/art/@lovesanimals/100-things-in-20-minutes-6f9a34a7c0bb http://popblog.cuponsdesconto rujsnkx
alexp2320
http://popposts.comoganharnocasino.world/art/why-we-do-not-need-a-scrum-master/a-letter-from-the-dev-team-to-management- rujsnkx
alexp334
http://wpwrites.cuponsdescontos.org/art/@njeremymiller/add-an-empty-optical-drive-to-oracle-virtualbox-instance-with-the rujsnkx
alexp8451
http://readblog.christmascookiesworld.com/art/@randall_36578/medical-office-space-lake-worth-c4cb5264c51 http://readblog rujsnkx
alexp7067
http://topread.cuponsdescontos.org/art/@PrestonMcSwain/taxes-are-certain-49ddad6f1429 http://topread.cuponsdescontos.org rujsnkx
alexp161
http://myread.lowtestosterone45.com/art/@andrewleung14/how-life-experiences-shape-your-wealth-building-strategy-8eb3617f rujsnkx
alexp5565
http://blogmy.cuponsdescontos.org/art/@inzaniak/using-vs-code-to-connect-to-github-repositories-efb3777014a9 http://blog rujsnkx
alexp7454
http://topmedium.comoganharnocasino.world/art/@owen.roach/world-hepatitis-day-fcd1b3819602 http://topmedium.comoganharno rujsnkx
alexp4123
http://topnotes.comoganharnocasino.world/art/@tawfik_s_r_o/the-u-s-military-has-not-faced-a-threat-like-coronavirus-in-a rujsnkx
alexp6757
http://popmanual.christmascookiesworld.com/art/@eghico/russia-champion-of-champions-38b0bada7df4 http://popmanual.christ rujsnkx
alexp3702
http://writesmanual.lowtestosterone45.com/art/@glennismccarthy/do-not-read-gentle-d5f81960839b http://writesmanual.lowte rujsnkx
alexp2474
http://wptop.cuponsdescontos.org/art/@landogrey684/the-path-toward-equality-b33b33d19b04 http://wptop.cuponsdescontos.or rujsnkx
alexp9351
http://manualwp.christmascookiesworld.com/art/@jameshosie1995/the-centrality-of-b-d0e715496bbe http://manualwp.christmas rujsnkx
alexp9202
http://mymedium.lowtestosterone45.com/art/just-my-words/did-i-miss-my-goal-754a99c9b28b http://mymedium.lowtestosterone4 rujsnkx
alexp9391
http://frblogmy.cigarettessalecoupons.com/art/@edjohn71/how-to-improve-customer-experience-and-retain-them-forever-d75de rujsnkx
alexp323
http://writespop.christmascookiesworld.com/art/@whts/product-lead-growth-e1b0449fa278 http://writespop.christmascookiesw rujsnkx
alexp4298
http://topposts.christmascookiesworld.com/art/sexxx-with-meaghan/i-want-sex-with-your-morning-cock-5565c18530bd http://t rujsnkx
alexp6225
http://blogmanual.lowtestosterone45.com/art/@UPWrld_Motivation/how-motivating-quotes-can-change-your-life-8d78444d0ed7 h rujsnkx
alexp3088
http://myposts.comoganharnocasino.world/art/@rajd46695/unveiling-the-challenges-and-solutions-of-sleep-disorders-739c81d rujsnkx
alexp2986
http://manualmy.christmascookiesworld.com/art/@vitalyrybnikov/tricky-multistage-docker-build-example-70210766c0f6 http:/ rujsnkx
alexp8523
http://poptop.christmascookiesworld.com/art/@zacpphillips/saying-goodbye-1992ddd1e780 http://poptop.christmascookiesworl rujsnkx
alexp9676
http://topmedium.christmascookiesworld.com/art/@andrea.woodman/photoshop-9b5b6aeb90bf http://topmedium.christmascookiesw rujsnkx
alexp4103
http://frmanualread.cigarettessalecoupons.com/art/@SurendraDYA/tentang-kepergian-dan-takkan-pernah-kembali-989a36de8c38 rujsnkx
alexp8911
http://readblog.cuponsdescontos.org/art/@ten100committee/intern-at-the-ten-100-committee-c8bcdb303e3b http://readblog.cu rujsnkx
alexp1357
http://postsread.comoganharnocasino.world/art/@percy.bharucha/005-cats-over-coffee-469325449a24 http://postsread.comogan rujsnkx
alexp7601
http://frmanualblog.cigarettessalecoupons.com/art/@bestmelbourneblogaus/why-is-it-vital-for-a-website-to-have-a-blog-b24 rujsnkx
alexp1174
http://blogmedium.lowtestosterone45.com/art/@fankojjsjsmnnl/coltric-properties-tell-a-story-6c661872f468 http://blogmedi rujsnkx
alexp1068
http://topmanual.cuponsdescontos.org/art/@stephanictaylor/effective-ways-to-recover-data-from-android-phone-internal-mem rujsnkx
alexp1777
http://manualnotes.christmascookiesworld.com/art/@fanxiaofan.cao/the-history-of-toy-robots-ac7cc13f5177 http://manualnot rujsnkx
alexp8476
http://frnotesposts.cigarettessalecoupons.com/art/@sebastian_78328/front-of-house-manager-job-description-ea24b074d553 h rujsnkx
alexp5103
http://mediummanual.lowtestosterone45.com/art/@allardalmer321/8-things-that-happen-when-you-meet-a-nice-guy-after-a-narc rujsnkx
alexp5814
http://blogposts.comoganharnocasino.world/art/@ahmadhussainsafder/take-step-for-education-dd1385616f29 http://blogposts. rujsnkx
alexp1803
http://frpopmy.cigarettessalecoupons.com/art/birds-and-rivers/how-to-allow-life-f8c1487bc3c6 http://frpopmy.cigarettessa rujsnkx
alexp3906
http://mediumtop.lowtestosterone45.com/art/routific/how-to-run-efficient-meetings-1cd9509b1acc http://mediumtop.lowtesto rujsnkx
alexp685
http://readnotes.comoganharnocasino.world/art/the-creative-cafe/a-tragedy-named-maria-55585e1699a3 http://readnotes.como rujsnkx
alexp535
http://mymanual.lowtestosterone45.com/art/@zyanyatorres/the-screen-loop-d8a49acc961b http://mymanual.lowtestosterone45.c rujsnkx
alexp1058
http://topblog.cuponsdescontos.org/art/@rohithkalarikkal/event-planning-companies-in-dubai-b8ceaa6e5775 http://topblog.c rujsnkx
alexp3980
http://writespop.christmascookiesworld.com/art/@webcarousel/oppo-k1-cheap-phone-unboxing-and-review-adefb5b44a89 http:// rujsnkx
alexp597
http://myblog.cuponsdescontos.org/art/scrittura/as-i-lay-drunk-7fe0cdc26a05 http://myblog.cuponsdescontos.org/art/global rujsnkx
alexp7095
http://topmedium.comoganharnocasino.world/art/@robertf99/craving-for-ml-my-reflection-on-gcp-professional-machine-learni rujsnkx
alexp4461
http://frnotesmy.cigarettessalecoupons.com/art/@Mexican-LoveMates/how-to-rebuild-your-life-after-widowhood-7107aff42986 rujsnkx
alexp519
http://blogpop.cuponsdescontos.org/art/sanction-scanner/6-identity-verification-methods-5bbca0e1b1c0 http://blogpop.cupo rujsnkx
alexp8058
http://postsblog.comoganharnocasino.world/art/@Shesreallyfat/you-were-always-worthy-f1c5e23e6f7 http://postsblog.comogan rujsnkx
alexp3374
http://topread.comoganharnocasino.world/art/assemblage/put-some-pants-on-9a171598f9f9 http://topread.comoganharnocasino. rujsnkx
alexp6410
http://readmanual.comoganharnocasino.world/art/little-love-lines/share-a-spectacular-little-piece-of-you-with-us-895bb7b rujsnkx
alexp4050
http://topmanual.comoganharnocasino.world/art/@webmaster.psychology4u/why-happiness-includes-more-negative-emotions-98ec rujsnkx
alexp3685
http://popwrites.christmascookiesworld.com/art/@divakar1591/recurrent-neural-network-ee10fb81df86 http://popwrites.chris rujsnkx
alexp9072
http://frreadblog.cigarettessalecoupons.com/art/@aleb/what-is-the-best-text-reader-tool-in-2021-2cf566f97b03 http://frre rujsnkx
alexp3446
http://mediumpop.comoganharnocasino.world/art/@meditativemindz752/mindful-habits-for-better-health-9292918483b6 http://m rujsnkx
alexp9716
http://frpostsblog.cigarettessalecoupons.com/index.php?p=7 http://frpostsblog.cigarettessalecoupons.com/index.php?p=6 ht rujsnkx
alexp9236
http://mediumposts.lowtestosterone45.com/art/@paranadipabibit/bibit-jeruk-varigata-sunkis-pati-terbaik-b56b0f04c611 http rujsnkx
alexp9103
http://mediumnotes.cuponsdescontos.org/art/@socraticyoga/rain-cloud-e73ff7e64305 http://mediumnotes.cuponsdescontos.org/ rujsnkx
alexp7651
http://frmanualblog.cigarettessalecoupons.com/art/@mjkskhbroeke/car-road-tax-and-insurance-costs-7e76810150b0 http://frm rujsnkx
alexp5381
http://blogtop.lowtestosterone45.com/art/notes-from-the-classroom/doing-engagement-journalism-in-spanish-and-english-to- rujsnkx
alexp3057
http://readmy.lowtestosterone45.com/art/program4pc-photo-editor-v7-6-english-portable-cb527073ca47 http://readmy.lowtest rujsnkx
alexp1094
http://blogmanual.cuponsdescontos.org/art/@ashimacl/the-many-perks-of-siding-with-silence-c7bc5e3cc157 http://blogmanual rujsnkx
alexp5259
http://readposts.comoganharnocasino.world/art/coletiv-stories/remote-work-at-coletiv-7b507cc404c9 http://readposts.comog rujsnkx
alexp1837
http://frnotesmedium.cigarettessalecoupons.com/art/@myronjhicks/10-hacks-to-become-a-better-scala-developer-in-2023-d2f1 rujsnkx
alexp5899
http://wpmedium.cuponsdescontos.org/art/@tarinimohan_12373/fictionalized-ruminating-e59e94e924d6 http://wpmedium.cuponsd rujsnkx
alexp118
http://blogtop.lowtestosterone45.com/art/@livewellclubaustralia/new-careers-in-retirement-b5103a3c9ae5 http://blogtop.lo rujsnkx
alexp894
http://poptop.christmascookiesworld.com/art/@intessting/mirrors-1248b8462632 http://poptop.christmascookiesworld.com/art rujsnkx
alexp348
http://wpblog.lowtestosterone45.com/art/the-lark/medium-cc8fd72f8eea http://wpblog.lowtestosterone45.com/index.php?p=0 h rujsnkx
alexp3688
http://blogwp.christmascookiesworld.com/art/@heneyr24/time-series-prediction-2c659b39356e http://blogwp.christmascookies rujsnkx
alexp29
http://topread.christmascookiesworld.com/index.php?p=16 http://topread.christmascookiesworld.com/art/a-parent-is-born/ho rujsnkx
alexp9908
http://writesread.cuponsdescontos.org/art/serenity-project/serenity-financial-is-coming-to-london-blockchain-summit-3784 rujsnkx
alexp595
http://postsread.comoganharnocasino.world/art/@michellehochuiyean/will-losing-weight-make-you-a-better-pole-dancer-f63fd rujsnkx
alexp5164
http://mydesk.lowtestosterone45.com/art/@robertthamasedu/how-to-get-a-job-abroad-without-experience-3331c6ebc240 http:// rujsnkx
alexp4186
http://wptop.cuponsdescontos.org/art/geekculture/how-to-get-feedback-fast-7ef0aba55cbe http://wptop.cuponsdescontos.org/ rujsnkx
alexp59
http://frpostspop.cigarettessalecoupons.com/art/daily-colors/a-rare-inkberry-bush-9a074fd89c1 http://frpostspop.cigarett rujsnkx
alexp8202
http://topblog.comoganharnocasino.world/art/@NCarlBarefoot/love-letter-139cd03bd505 http://topblog.comoganharnocasino.wo rujsnkx
alexp1906
http://blogmanual.lowtestosterone45.com/art/@zumer559/the-various-sorts-of-vehicle-tires-cb2372db9875 http://blogmanual. rujsnkx
alexp596
http://writesread.lowtestosterone45.com/art/@IDR_INC/how-to-snag-the-best-denver-it-consultants-22481087a29b http://writ rujsnkx
alexp2889
http://wpblog.christmascookiesworld.com/art/@tayyab.syed/the-dire-need-to-experiment-and-innovate-a4e182fc8732 http://wp rujsnkx
alexp9536
http://frnotespop.cigarettessalecoupons.com/art/@roberto.erre.rodriguez/my-first-experience-interviewing-users-design-th rujsnkx
alexp8061
http://mywp.lowtestosterone45.com/art/koble/how-koble-is-transitioning-from-mvp-to-enterprise-scale-41b0d7179bd3 http:// rujsnkx
alexp6031
http://mediumwrites.cuponsdescontos.org/art/@miijii/your-career-choice-may-not-be-your-thing-3b8c692ebd9 http://mediumwr rujsnkx
alexp7969
http://mediumnotes.cuponsdescontos.org/art/@jimfinucan/the-vision-question-in-the-interview-46ce405effcb http://mediumno rujsnkx
alexp6838
http://deskblog.christmascookiesworld.com/art/illumination/are-you-an-introvert-forced-to-live-as-an-extrovert-b5911ed73 rujsnkx
alexp9467
http://blogtop.cuponsdescontos.org/art/coffee-times/why-havent-you-automated-your-medium-business-yet-ce62a9b73014 http: rujsnkx
alexp9440
http://mediumtop.lowtestosterone45.com/art/another-coding-nomad/creating-new-model-objects-with-nokogiri-1165a8029cda ht rujsnkx
alexp9469
http://topmedium.comoganharnocasino.world/art/@contactblockwife/writing-and-responding-91d9bbf0295 http://topmedium.como rujsnkx
alexp6876
http://myposts.comoganharnocasino.world/art/illumination/where-is-my-heart-belongs-1669ea8ead2f http://myposts.comoganha rujsnkx
alexp6100
http://readpop.comoganharnocasino.world/art/produvia/artificial-intelligence-ai-in-private-schools-8900cb5dadb3 http://r rujsnkx
alexp2213
http://topnotes.cuponsdescontos.org/art/@qingqingcai.cs/how-to-call-chatgpt-api-in-python-536a59e69345 http://topnotes.c rujsnkx
alexp2055
http://wpwrites.cuponsdescontos.org/art/illumination/trump-and-biden-reenact-the-battle-of-the-alamo-5da32eb8d1d2 http:/ rujsnkx
alexp9368
http://blogmanual.cuponsdescontos.org/art/@malcolmw12/2-engineering-essay-examples-272b0bd98e77 http://blogmanual.cupons rujsnkx
alexp9057
http://mediumposts.cuponsdescontos.org/art/@progresschef/how-to-deploy-progress-chef-in-aws-in-3-easy-ways-f98406b1daa2 rujsnkx
alexp5973
http://writesnotes.cuponsdescontos.org/art/@juan.ramirezM30/cambia-la-cultura-de-tu-empresa-c56d416f7430 http://writesno rujsnkx
alexp2403
http://topnotes.comoganharnocasino.world/art/@131355/do-historical-books-have-a-positive-impact-on-people-and-do-they-be rujsnkx
alexp3902
http://frnotesmedium.cigarettessalecoupons.com/art/@becchoat/im-entering-a-season-of-my-life-which-holds-some-great-unkn rujsnkx
gralion torile
My partner and I absolutely love your blog and find most of your post’s to be just what I’m looking for. can you offer guest writers to write content to suit your needs? I wouldn’t mind composing a post or elaborating on a lot of the subjects you write related to here. Again, awesome site!
Danielraw
https://interpharm.pro/# no perscription needed
order meds online without doctor – interpharm.pro Their dedication to global health is evident.
graliontorile
I think that is one of the so much vital info for me. And i’m satisfied studying your article. However want to commentary on some basic things, The website taste is perfect, the articles is in point of fact great : D. Excellent activity, cheers
zoritoler imol
I think this site has very good pent content material posts.