1890-1900 Bitlis ve Van Vilayetlerinin Milliyetlere Göre Demografik Yapısı

Van ve Bitlis vilayetilerinin milliyet ve nüfusa göre taksimini gösterir istatistiki şekiller.Osmanlı arşivinde  PLK.p.. / 2875 nolu kayıt belgesiyle yer alan Bitlis ve Van vilayetlerinin demografik durumunu gösteren belge.

• Nimetullah ATAL

Osmanlı arşivinde  PLK.p.. / 2875 nolu kayıt belgesiyle yer alan Bitlis ve Van vilayetlerinin demografik durumunu gösteren belge. Belge de Bitlis ve Van’a bağlı sancaklarda yaşayan milletlerin nüfus oranları ve yoğunlukları sadece %’lik şeklinde verilmiştir. Sayı olarak herhangi bir bilgiye yer verilmemiştir. İstatistikler 1890-1900 yıllarını kapsamaktadır.

İlk üç tablo da Bitlis ve Van vilayetlerinde yaşayan milletlerin yüzdelik oranına yer verilirken diğer üç tablo da ise, Vilayetlere bağlı sancak ve kazalara yer verilmiştir.

Demografik yapıya örnek olarak Bitlis sancağında ‘Fıstık Yeşili’ olarak belirtilen Türkler, vilayet kapsamında toplam nüfuslarının karşılığı %3’lere denk gelirken, Van vilayetinde ise Türklerin nüfusu %4-5 olarak belirtilmektedir. Osmanlı Devleti tarafından yapılan bu araştırma kapsamında Siirt sancağında Arap nüfusun %1 bile olmadığı görülmektedir. Siirt’te Arapların yoğun olarak yaşadığı belirtilir fakat Osmanlı Devleti tarafından yapılan nüfus ve milliyet araştırmasında ‘diğer’ kategori de yer almışlardır.

Not: 1. tablolardaki renklerin milliyetlere göre dağılımı şu şekilde:

A.) Pembe Renk: Kürd
B.) Fıstık Yeşili: Türk
C.) Sarı Renk: Ermeni
D.) Turkuvaz Rengi: Nasturi(Hristiyan mezhebi)
E.) Koyu mavi: Diğer Milletler

1-Van ve Bitlis vilayetlerinde ki ahalinin millet itibarıyla taksimi: Kaza ve sancaklardaki muktadarinine göre olmuştur.

–

Van Vilayeti:
1. Van sancağı: Kürd, Ermeni, Nasturi, Türk, Diğer milletler

2. Hakkari Sancağı: Kürd, Ermeni, Nasturi

Bitlis Vilayeti:

1. Muş  Sancağı: Kürd, Ermeni
2. Bitlis Sancağı: Kürd, Ermeni, Türk
3. Siirt  Sancağı: Kürd, Ermeni

Not: 2. Tablodaki renklerin vilayetlere göre sınıflandırılması şu şekilde:

A.) Pembe Renk: Bitlis Vilayeti
B.) Sarı Renk: Van Vilayeti
  2. Van ve Bitlis Vilayetlerindeki Mukadder Nufusa Göre Taksimi:

Her iki vilayetteki kaza ve sancaktaki mikdar haneye göre taksim edilmiştir.

1. Van Sancağı: Erciş, Adilcevaz, Gevaş, Çatax, Bekiri, Van şehri, Van kazası, Artemutan, El-Bak, Karçikan, Muradiye
2. Bitlis Sancağı: Bitlis şehri, Bitlis kazası, Ahlat, Mutki, Hizan
3. Muş Sancağı: Muş şehri, Muş kazası, Malazgirt, Bulanık, Varto, Sason
4.Siirt Sancağı: Siirt şehri, Siirt kazası, Şirwan, Pervari, Eruh, Havel                                                       
5.Hakkari Sancağı: El-Bak, Hamidiye, Gever, Colemerg, Beytu’ş şebab, Şemdinan, Nasturi arazisi
6.Genç Sancağı: Genç şehri, Kulp

Not: 3. tablolardaki renklerin milliyetlere göre dağılımı şu şekilde:

A.) Pembe Renk: Kürd
B.) Fıstık Yeşili: Türk
C.) Sarı Renk: Ermeni
D.) Turkuvaz Rengi: Nasturi(Hristiyan mezhebi)
E.) Koyu mavi: Diğer Milletler

Son üç tablo da Van ve Bitlis vilayetlerinin şehir ve sancaklarına yer verilmiştir.

3.1. Van Vilayetinin milliyet itibari ile taksimi:

Kaza ve Sancaklardaki hane adedine göre tasnif edilmiştir.

3. 1.Van Vilayeti

1. Van Sancağı: Erciş, Adilcevaz, Gevaş, Çatax, Bekiri, Van şehri, Van kazası, Artemutan, El-Bak, Karçikan, Muradiye
2. Hakkari Sancağı: El-Bak, Hamidiye, Gever, Colemerg, Beytu’ş şebab, Şemdinan, Nasturi arazisi

3. 2. Bitlis Vilayetinin milliyet itibari ile taksimi:

3. 2. Bitlis Vilayeti

1. Bitlis Sancağı: Bitlis şehri, Bitlis kazası, Ahlat, Mutki, Hizan
2. Muş Sancağı: Muş şehri, Muş kazası, Malazgirt, Bulanık, Varto, Sason
3. Siirt Sancağı: Siirt şehri, Siirt kazası, Şirwan, Pervari, Eruh, Havel
4. Genç Sancağı: Genç şehri, Kulp

Not: 4. Bölümde ki  tablolardaki renklerin dağılımı:

A.) Sarı Renk: Van Vilayeti
B.) Pembe Renk: Bitlis Vilayeti
C.) Van Gölü

4. 1. Van ve Bitlis vilayetlerindeki kaza ve sancaklardaki köy miktarını gösterir

1. Van Sancağı: Erciş, Adilcevaz, Gevaş, Çatax, Bekiri, Van şehri, Van kazası, Artemutan, El-Bak, Karçikan,  Muradiye
2. Bitlis Sancağı: Bitlis şehri, Bitlis kazası, Ahlat, Mutki, Hizan
3. Muş Sancağı: Muş şehri, Muş kazası, Malazgirt, Bulanık, Varto, Sason
4.Siirt Sancağı: Siirt şehri, Siirt kazası, Şirwan, Pervari, Eruh, Havel                                                       
5.Hakkari Sancağı: El-Bak, Hamidiye, Gever, Colemerg, Beytu’ş şebab, Şemdinan, Nasturi arazisi
6.Genç Sancağı: Genç şehri, Kulp

4. 2.  Van ve Bitlis Vilayetlerinde ki muhtelif kısımların arazi miktarını gösterir. Dairelerde ki miktarlar kaza ve köylerin muhtelif arazilerini gösterir.