
Tacikistan’ın gururu Kürd şair ve yazar Abdulkasım Lahuti
- 27 Ocak 2022
- 58
2019 yılında ilk kez ziyaret ettiğim Tacikistan’ı, 2021’in aralık ayında tekrardan ziyaret etme şansını yakaladım. İlk ziyaretimde komşusu olan Özbekistan’ı ve sınırları dahilindeki tarihi Tacik şehirleri olan kadim Buhara ve Semerkant’ı görme imkânım da olmuştu. İlk ziyaretim sırasında ziyaret edemediğim ve izini süremediğim Abdulkasım Lahuti’ye bu sefer zaman ayırabildim. Tacikistan’ın ilk milli marşını yazan ve ülkenin ulusal kahramanları arasında sayılan Sovyet dönemi şair ve yazar Kürd Abdulkasım Lahuti.

Baran Zeydanlıoğlu
Seyahat etmeyi ve ziyaret ettiğim diyarların tarihi, edebi, mimari ve kültürel değerlerini incelemeyi çok severim. Gittiğim her bir yeni diyarın kendine has özelliklerini gözden geçirir, oraların bizimle de bir alakası, irtibatı veyahut tarihsel bir bağı var mıdır diye araştırırım. Tacikistan denince çoğumuzun aklına ilk İbni Sina gelir. Ancak benim ilk aklıma gelen ise Abdulkasım Lahuti’dir.
Onun Tacikler tarafından çok sevilen ve kendisinden gıpta ile söz edilen bir Kürd olduğunu daha öncesinden biliyordum. Ancak onun adını taşıyan kurumları, yapıları, yapıtları ve eserleri daha önce görememiştim. Bu fırsatı bu sefer değerlendirmeye karar verdim.
Her ne kadar Lahuti ‘Fars’ veyahut ‘Sovyet – İranlı’ olarak bilinse de kendisi aslında 1887 yılının sonbaharında Rojhelatlı Kürd bir ailenin çocuğu olarak Kermanşah’ta dünyaya gelmiştir. Asıl adı Abdulkasimi Elhami’dir. Kunduracılık yapan ancak fıkıh ve şiire ilgi duyan bir babanın evladı olarak, o da şiire çocuk yaşta heves salar. Çeşitli denemelerden sonra Lahuti mahlasını kullanarak 18 yaşındayken Farsça kaleme aldığı şiiri ilgi çeker ve Hindistan’ın Kalküta şehrinde siyasi bir gazete olarak Farsça çıkan Habl Al-Matin adlı gazetede yayımlanır. Bu gazete ve çevresi İran’ın Kaçar hanedanlığına muhalif bir duruş sergilemektedir. 20’li yaşlarda artık Tahran’dadır ve hem şair olarak hem de siyasi bir kimlikle bilinmektedir. Zira artık sosyalist aktivist olarak da hareket etmektedir. Aynı dönemlerde İran Jandarma birliklerine katılır ve uzun süre orada görev yaparak yüzbaşılığa kadar yükselir. Görevi sırasında bulunduğu Qum şehrinde vuku bulan bir hadise nedeni ile yargılanır ve ceza alır. Ancak bunu kabul etmeyen Lahuti Türkiye’ye kaçar. Kısa bir zaman sonra tekrardan İran’a dönebilen Lahuti, doğduğu şehir Kermanşah’a yerleşerek ilk sol gazete olan ‘Bestun’ adlı mecmuayı 1916’da çıkarmaya başlar. Buradaki Sancabi Kürd aşiretinin desteğini de alan Lahuti, kısa zamanda nam salar ve halk tarafından da destek görür.
Bolşeviklerle irtibatta olduğu ve hükümete karşı sosyalist prropaganda yaptığı suçlamasıyla, İran devleti ile ters düşen Lahuti, İstanbul’a tekrar döner. Orada değişik işlerde çalışan ve bir Fars okulunda öğretmenlik de yapan Lahuti, İstanbul’daki Kürt aydın çevresi ile de irtibatta olur. Hatta o yıllarda (1918 – 1919) İstanbul’da Kürd aydınları tarafından Kürdçe – Türkçe olarak çıkartılan Jîn Dergisi’nde Kürdçe şiir ve yazı da yazar. Kürd aydınları tarafından kendisi Lahutî Xani Kermanşahî olarak bilinirdi.


Aynı zamanda da İstanbul’da ikamet eden İranlı diğer bir yazar olan Ali Nawroz ile birlikte Farsça – Fransızca olarak ‘Pars’ adlı bir de dergi çıkartırlar. Birkaç sene sonra aracıların girişimleriyle İran’a dönen Lahuti, jandarmadaki görevine tekrar döner. Ancak çok kısa bir süre içerisinde hem jandarma içerisinden hem de yakın sosyalist çevresi ile beraber hükümete karşı Tebriz’de bir darbe planını gerçekleştirir ki ardından Tahran’a yönelmeyi planlamaktadır. Lahuti liderliğinde Ocak 1922 yılında gerçekleştirilen bu kalkışma, 11 günlük bir başarı sağlasa da daha sonra hezimet ile sonuçlanır. Önce Bakü’ye sonrasında da Moskova’ya geçer Lahuti. İran’ın ilk sol başkaldırısı olarak nitelenen bu kalkışma Lahuti adı ile anılır.
1923 yılında Moskova’ya gelen Lahuti, edebiyat ve siyaset dünyasında yerini alarak, kısa sürede Komunist Partisi’nde yükselir. Sovyet Yazarlar Birliği üyesi olan Lahuti, şiirleri, yazıları ve faliyetleri ile hem siyasilerin hem de ünlü Sovyet yazarlarının beğenisini kazanır. Öyle ki Maksim Gorki ile de çalışır. Sovyet Merkezi Yayın ve Basım Merkezi’nde de görev alan Lahuti, kendi isteğiyle Tacikistan Duşanbe’de görev almak istediğini Komunist Partisi’ne bildirince, bu isteği kabul görür.
Lahuti, Moskova’da tanıştığı Sadreddin Ayni, Muhammeddinov ve Abdurrahim Hacıbayov gibi Tacik liderlerden etkilenir. Onlarla birlikte Tacikistan’a ve bağımsızlık hareketine nasıl destek verebilir diye planlar yapar.
Kurduğu ekibi ile ve yanında Moskova’dan getirdiği matbaa makinası ile birlikte, Duşanbe’nin basım yayım konusundaki eksikliklerini gidermiş olması açısından büyük övgü alır. Yazdığı şiirler ve makalelerle Tacik edebiyatına büyük katkıda bulunduğu kısa sürede fark edilen Lahuti, Tacikistan’ın sanat, kültür ve edebiyat camiası arasında en üst mertebeye yükselir.

1929 yılında Tacikistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulunca, Tacikistan’ın milli marşının sözlerini yazan Lahuti, ülkenin Milli Eğitim Bakanlığı’na atanır ve aynı zamanda da Tacikistan’ın ilk Yazalar Birliği Başkanı olur.
Tacik Yazarlar ve Şairler Duvarı, Duşanbe
Lahuti’nin öncülüğünde Tacikistan’ın kültür, sanat, bilim ve edebiyat kurumlarının temeli atılır.
1930’ların sonuna doğru Tacikistan’daki birtakım karışıklılar nedeniyle Moskova’ya gitmek zorunda kalır Lahuti ki, 1937’de Stalin ile birebir görüşerek Tacik liderlerin (aralarında Sadreddin Ayni de vardır) korunması ve kollanmasını rica eder. Lahuti’nin girişimi başarılı olur.
Kırım doğumlu ve bir İranolojist olan Rus Cecilia ile evlenen Lahuti’nin bu evliliğinden ikisi erkek (Dalir ve Giv) biri de kız (Leyli) olmak üzere 3 çocuğu olur. Cecilia’nın tavsiyesi üzerine, Firdevsi’nin 6 ciltlik Şahnamesi’ni Rusça’ya çevirme işine koyulurlar Lahuti ve eşi. Çalışmalarının yarısına gelmeden Abdulkasım Lahuti Mart 1957 yılında Moskova’da yaşamını yitirir. Anne ve babasının tamamlayamadığı çeviri çalışmasını kızları Leyli 1989 yılında tamamlar.
Abkulkasım Lahuti’nin naaşı Novodeviçi Mezarlığı’na defn edilir ki halen orada Rusya’nın ünlü siyasetçi, yazar ve şairlerinin bulunduğu mezarlıktadır.

Günümüz Tacikistan başkenti Duşanbe’de değişik park, kurum ve yapılarda Abdulkasım Lahuti’nin heykeli, büstü, portresi ve adı bulunmaktadır.
Şehir merkezinde bulunan eski tiyatro binası onun adını taşır. Binanın içinde Lahuti’nin bir büstü bulunurken, büyük salonda ülkenin önde gelen şahsiyetlerini tasvir eden büyük tabloda da vardır. Tiyatro binasının hemen sağ tarafındaki parkta da Lahuti’yi elinde bir kalem ve not defteri ile yansıtan bronzdan bir heykel yer almaktadır.

Tacikistan Yazarlar Birliği binası bitişiğindeki ‘Yazarlar ve Şairler Duvarı’nda da ayrıca bir heykeli ile sol ilk başta yerini almıştır. Abdulkasım Luhati adına düzenlenen seminerler konferanslar ve ödültörenleri olmakla birlikte, kendisinin Duşanbe’de yaşadığı mekanlar da koruma altındadır.
Ziyaret ettiğim Milli Kütüphane’de de Luhati’nin Kiril alfabesi ile yazdığı birçok makale, şiir ve yazıların yer aldığı eserler meraklılarını bekliyordu. Ricam üzeri, Luhati’ye ait olan ve özel bir sandıktan çıkararak getirdikleri 3 adet kitabı inceleyip fotoğraflarını da çekebildim.

Her ne kadar Taciklerin İngilizcesi o kadar iyi olmasa da onlar yarı Tacikçe yarı İngilizce, ben ise yarı İngilizce yarı Kürdçe konuşarak anlaşabildik hep. Zira Tacikçe ve Kürdçe İrani diller grubundan olup biribirlerine oldukça yakınlar ve epeyi de ortak kelimeye sahipler. Aynen Paştuca, Derice, Beluçça ve Farsça gibi.
Abdulkasım Lahuti’nin çocukları ve torunları nerede sorusunu sorduğumda, bana onların Rusya’da yaşadıklarını söylediler. Bir sonraki ziyaret durağım öyle belli Moskova olacak gibi.
‘Merakı olmayan hiçbir şey öğrenemez’ – Goethe
Baran Zeydanlıoğlu
Kaynaklar
The Provincial Cities in Revolt (ii): Major Abulqasim Lahuti and the Tabriz Insurrection of 1922
Jîn Dergisi, s. 976 – 977, Cild V, 1918 – 1919. Çeviri: M. Emin Bozarslan, Deng Yayınevi, 1988
Novodeviçi Mezarlığı’nda yatan bir Kürt, 14.05.2020, Rudaw
Abolqāsem Lahūtī, Encyclopædia Iranica
Rwdkzd
levaquin 500mg price levofloxacin 500mg tablet
gate io
Your article helped me a lot. what do you think? I want to share your article to my website: gate.io
Alex
connecting singles online members chatting sites free online dating free dating near you 100% free dating sites
Pauline
%random_anchor_text% %random_anchor_text% %random_anchor_text% .
Shirleen
essay writting service do essay writing services work college
admission essay writing service essay 123 help
Elane
top 5 essay writing services professional essay writers for hire help me write
a compare and contrast essay buy essay papers
Florentina
personal essay writing service admission essay editing service
essay community service essay help college
Sheryl
where can i buy essays online cheap custom essay writing services
cheap custom essays online essay revision service
zoritoler imol
Do you mind if I quote a couple of your articles as long as I provide credit and sources back to your website? My blog site is in the very same niche as yours and my users would truly benefit from some of the information you provide here. Please let me know if this alright with you. Appreciate it!
Sonja
help writing college essay essay writing homework help writing essay services common application essay help
Conrad
common app essay help good essay writing company college essay helper admissions essay help
Elana
cheap essay writer service essay writing service discount english essay writing service best medical school essay editing service
Bianca
custom order essays order cheap essay online national honor society essay help write my college essay me
Marisa
history essay writing service college essay online help buy essays online cheap urgent essay help
Randal
essay writing service forum customer service essay
best college essay editing service history essay writing service
Antoine
help writing a comparison and contrast essay essay writing service law school writing essays
custom someone write my essay for me
Mittie
best website to buy essays who can write my essay for me i need help with my college essay which essay writing service is the best
Demetra
essay writing services online essay conclusion help help me write a compare
and contrast essay need help with essay writing
Latonya
service essay writing discount essay writing service best essay writing service online sat essay writing help
Koreythasp
See More Amazin News Website Daily Worldwide Sepor News
Tasha
best vpn for speed vpn definition best free vpn to use in china best free vpn pc
Teena
best vpn for gaming free vpn ?? How to get a vpn free vpn netflix free
Dakota
good vpn free best vpn for privacy best vpn for japan totally free vpn
Martin
nord vpn download vpn download download free vpn for pc best vpn firestick
graliontorile
good post.Ne’er knew this, regards for letting me know.
Monroe
good free vpn best vpn for torrents best ios vpn free best free vpn for windows 2022
Tammy
free vpn australia cnet vpn trust zone vpn completely free vpn
Erin
best vpn for japan buy avast vpn free mexican vpn avast vpn license file
Venetta
free vpn service free vpn windows hotspot vpn free hotspot vpn free download
Christen
best free vpn for tor buy vpn software free youtube vpn vpn ip address free
Jett
free youtube vpn free vpn hotspot shield roobet vpn free atlas vpn free
Adam
browser vpn free vpn ip address free hotspot shield free vpn best vpn for firestick 2022
Deena
best vpn to change location free vpn ios vpn reviews cnet best anonymous vpn
Regan
bonus casino gratuit online casino games real money top online sites play casino games online for real money
Laverne
casinos free best mobile casino free online games to win real money no
deposit casino slots online real money
Marilou
gambling online real money games online play casino online casino games
for real money online casino real money usa
Valorie
real money online casinos casino online usa real money casinos online online casino free cash
Lina
casino games for money the best online casinos usa casino blackjack casino online real money
Andrew
real casino online usa casino real money online zone casino pular now o
Janis
real money casino bonuses online casino poker gambling website casino online games for real money top online real money casinos
Willie
casino online games free online casinos that pay real money usa online casino real money online casino real money ny
Aleida
gambling games online real money online casino real money free
online gambling for real money online casino for real money
Helen
free money casino online casino real money usa casino games online
for money zone online casino free games
Susan
free slots world casino cats slots free play pop
slots free chips play sizzling 7 slots free
cheap louis vuitton online
I received the package. Thank you for your prompt service. otherwise Your reputation and feedback is true. I am very satisfied with the product and your service. similar to I will definitely refer potential customers to you. either way It was a pleasure to do business with you. Thank you again.
cheap louis vuitton online https://www.louisvuittonsoutlet.com/
Moses
slots online real money free vegas world caesars free slots with bonus casino jackpot
Riley
casino free slots machine casino gratuite free jackpot party slots downloads play free bonus slots
Hollis
mobile deluxe slots online slots vegas free slots best slots online
Katherine
sim slots free games quick hit slots on facebook best penny slots to play slots for fun only
zoritoler imol
I just couldn’t depart your site prior to suggesting that I really enjoyed the standard information an individual provide in your visitors? Is gonna be again ceaselessly to check out new posts
Eliza
fun party casino winner casino all free triple double
slots triple diamond slots free
Jerilyn
300 free slots of vegas live casino slots lona play with my pussy free slots to play online
Monroe
real money slots play great africa slots scorchy slots guide igt free slots
Lizzie
casino slots online| slot machine games cleopatra gold slotomania slot machines free games video slots
Lesley
free slots from vegas free online instant play slots free for fun slots igt casino slot machines sale
cheap jordans online
Read reviews and was a little hesitant since I had already inputted my order. or maybe but thank god, I had no issues. decline received item in a timely matter, they are in new condition. regardless so happy I made the purchase. Will be definitely be purchasing again.
cheap jordans online https://www.cheapjordansstore.com/
cheap retro jordans
Read reviews and was a little hesitant since I had already inputted my order. or perhaps a but thank god, I had no issues. love the received item in a timely matter, they are in new condition. manner in which so happy I made the purchase. Will be definitely be purchasing again.
cheap retro jordans https://www.retrocheapjordansshoes.com/
authentic cheap jordans
Read reviews and was a little hesitant since I had already inputted my order. otherwise but thank god, I had no issues. most notably the received item in a timely matter, they are in new condition. in any event so happy I made the purchase. Will be definitely be purchasing again.
authentic cheap jordans https://www.realjordansshoes.com/